(Door Drs.) Dick Schrauwen
Supersuiker en het
supermankement in het Australische
volksgezondheidsbeleid
Een samenvatting van de
documentaire 'Big Sugar and the Big Flaw in Australia's
Health Programs' [1]
Obesitas en suikerziekte in
Australië
In Australië zijn overgewicht,
obesitas en diabetes een groot probleem. Er zijn 11
miljoen mensen met overgewicht. In Australië is 63% van
de volwassenen en 27% van de kinderen te zwaar. Dertig
procent van de bevolking heeft obesitas [2]. Ook
diabetes is een groot probleem. Zo worden er jaarlijks
4400 amputaties verricht bij suikerziektepatiënten.
Suikerzweren en amputaties
De documentaire stelt de vragen:
Waarom heeft Australië geen nationale strategie om de
obesitas- en diabetes-epidemie te keren? Komt dat door
de invloed die supersuiker (de fabrikanten van
suikerdrankjes en industriële levensmiddelen) uitoefenen
op het overheidsbeleid? Sommige critici vergelijken
'supersuiker' met de tabaksindustrie. Ze hanteren
dezelfde tactieken om beleid te frusteren en
wetenschappers, politici en publiek te beïnvloeden.
Klopt dat?
Om deze vragen te beantwoorden
komen een aantal deskundigen en belanghebbenden aan het
woord. Dr. Gary Fetke is een orthopedisch chirurg die
werkt en woont in Tasmanië, een eiland ten zuiden van
het Australische continent. Tasmanië kampt met een enorm
suikerziekte-probleem. Dr. Fetke moet met grote
regelmaat onderbenen amputeren. Patiënten met een
vergevorderd stadium van diabetes type 2 ontwikkelen
suikerzweren. Als die zweren niet genezen, is er nog
maar één oplossing: amputeren. Vroeger werd diabetes
type 2 gezien als een ouderdomsziekte. Dat is al lang
niet meer zo. Zijn jongste patiënt is vijf jaar oud. Hij
heeft amputaties moeten doen bij twintigers. Dr. Fetke
vindt amputeren het walgelijkste aspect van zijn werk.
Zoals hij het zelf uitdrukt: "Het is verschrikkelijk om
botten te moeten doorzagen en vervolgens een onderbeen
in een emmer te gooien".
Gemaksvoedsel en frisdrank
Volgens Jane Martin [6] (een
oude rot in het suikervak) is er sprake van een
epidemie, een obesitas-epidemie. En het
suikerziekteprobleem is volledig uit de hand gelopen. Ze
wijt dit aan overmatig gebruik van suikerdranken
('sugary drinks') en industriële levensmiddelen
('processed foods'). Het probleem in die producten is de
overmaat aan toegevoegde suiker. Volgens haar is het
hoog tijd voor een suikertax, een accijns op suiker. "We
kunnen dit niet overlaten aan de industrie. De industrie
gaat voor winst, niet voor volksgezondheid." Stephany
Clark vecht tegen extreem overgewicht. Voor haar dochter
wil ze een betere toekomst. Ze voedt haar dochter gezond
op zonder cola, fris, driepvies, blik en snacks. De
familie eet gezond. Maar Stephany verliest geen kilo.
Ze is wanhopig. Stephany is een patiënte van Dr. Ahmad
Aly. Hij is een chirurg die regelmatig magen verkleint
van patiënten zoals Stephany. Dr. Aly maakt korte metten
met de redenering van de levensmiddelenindustrie:
"Obesitas is een keuze". Zo simpel ligt het niet, zegt
hij. Heb je eenmaal obesitas dan kom je daar nooit meer
vanaf. Mensen met obesitas kunnen niet afvallen [7].
Overgewicht is overal
De obesitas-epidemie beperkt
zich niet tot Australië. Vrijwel alle landen met midden-
en hoge inkomens hebben hetzelfde probleem [3]. Dat
werpt de vraag op: "Hoe is de wereld in zo'n korte tijd
zo dik geworden?" De Californische arts en wetenschapper
Dr Robert Lustig geeft antwoord op die vraag. In 1980
kwam leververvetting alleen voor bij zware alcoholisten.
Nu lijdt 50% van alle volwassenen aan leververvetting.
Voor 1980 werd leververvetting niet eens beschouwd als
een ziekte. Nu is het een epidemie. Volgens Lustig is
fructose [8] de boosdoener. Fructose zit in suiker
(samen met glucose) maar wordt ook toegevoegd aan
dranken en levensmiddelen in de vorm van
fructose-siroop. Dr Lustig vindt fructose gevaarlijker
dan alcohol. Fructose is een verslavend gif dat de
volksgezondheid bedreigt.
Een belasting op suiker?
Jane Martin [6] vraagt zich af
waarom Australië geen suikertaks heeft zoals
bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk ('UK').
Groot-Brittanië heeft vorig jaar als 28ste land een
suikeraccijns ingevoerd. Jane Martin benadrukt dat
'suikerdrank' niet hetzelfde is als frisdrank. In een
blikje cola zitten twaalf suikerklontjes. Maar dat
geldt ook voor energiedrank, chocomel, drinkjoghurt en
vruchtensap. Ook Dr Ahmad Ali, de maagchirurg, vindt een
suikeraccijns een stap in de goede richting. Als je de
benodigde maatregelen ziet als een ladder, dan is een
suikeraccijns de eerste trede. Maar er zijn veel meer
maatregelen nodig. De Australian Beverage Councel is de
belangrijkste lobbygroep tegen een suikeraccijns. Geoff
Parker van de ABC [4] schoffelt het nut van een
suikeraccijns onder tafel. Eerst is koffie slecht, dan
weer goed, dan weer slecht. Eerst was rode wijn goed, nu
weer slecht. Zo maak je de mensen gek. Het gaat maar om
één ding: een evenwichtig dieet en voldoende beweging.
Wat vindt de politiek van een suikeraccijns? Michael
Moore (een voormalig minister van volksgezondheid) zegt
het volgende. De suikertaks gaat er vroeger of later
komen. Dat lijdt geen twijfel. Maar de suikerlobby doet
er alles aan om die maatregel te vertragen.
Suiker en politiek
Waarom is er dan nog steeds geen
suikeraccijns? Waarom loopt de politiek aan de leiband
van 'supersuiker'? Australië kent een districtenstelsel.
Dat betekent dat elk district één parlementslid levert.
De districten in het Noord-Australische suikerrietgebied
zijn allemaal kanteldistricten. Elk van de twee partijen
wordt ongeveer door de helft van de bevolking gesteund.
De suikerlobby spekt royaal de verkiezingskas van de
kandidaten die tegen een suikeraccijns zijn. Vaak zijn
beide kandidaten tegen omdat veel mensen afhankelijk
zijn van de suikerrietlandbouw en de
verwerkingsindustrie. De suikerproducenten moeten
concurreren op een wereldmarkt waardoor de marges onder
druk staan. Een suikerboer licht dit toe. Ik verbouw
suiker. Ik ben niet verantwoordelijk voor het misbruik
van suiker. Als de winstgevendheid van de suikerboeren
wordt uitgehold, dan gaat dat ten koste van veel banen.
In mijn jeugd was een cola een
tractatie. Nu wordt het gedronken als water. Dat is een
culturele omwenteling die je niet kunt toeschrijven aan
de suikerboeren. Gebruikt u zelf veel suiker? Nee, ik
gebruik vrijwel geen suiker, behalve dan in de
alcoholische drank die ik drink. Vier jaar geleden heb
ik om gezondheidsredenenen suiker uit mijn dieet
verbannen. George Christensen is parlementslid voor het
district Dorson, een suikerdistrict bij uitstek. George
weegt 170 kilo en heeft zijn maag met 85% laten
verkleinen. George: "Ik geef Coca-Cola niet de schuld
van mijn overgewicht. Het ligt aan mij, mezelf en ik.
Denkt u nu werkelijk dat een prijsverhoging van 10%
mensen weerhoudt om een cola te kopen?"
De lange arm van Coca-Cola
Coca-Cola is het symbool van
supersuiker en de grote boeman van de obesitas-epidemie.
Is dat imago terecht? De Coca-Cola Company [9] heeft al
jarenlang een uitgedokterd programma om de rol van
suiker in de obesitas-epidemie te bagatelliseren en een
suikeraccijns te voorkomen. Coca-Cola bewerkt
systematisch wetenschappers, journalisten, instituten en
politici. Daartoe richtte Coca-Cola zelfs een
'onafhankelijke' organisatie op: het Global Balanced
Energy Network. Deze organisatie hamert erop dat niet
suiker het probleem is. Volgens het GBEN is niet suiker
het probleem maar het gebrek aan lichaamsbeweging. Ook
probeert deze organisatie de aandacht te verschuiven van
'suiker' naar 'calorieën'.
Niet suiker is het probleem maar
calorieën. Ook huurt Coca-Cola het lobbybedrijf Newgate
Communications in. Tot 2015 spekte Coca-Cola de
verkiezingskassen van alle politieke partijen. Michael
Moore (de voormalige minister van volksgezondheid) zegt
daarover. Als je aan elke partij doneert, dan kan daar
maar één motief achter zitten. Je koopt toegang en
invloed. Coca-Cola heeft zelfs banden met de
vakorganisatie van diëtisten, de Dieticians Organisation
of Australia. Zo stelde het in 2015 gratis de ruimte
beschikbaar voor het congres over het thema 'De toekomst
van voedsel' van deze diëtistenclub. Dit congres werd
gehouden in het hoofdkantoor van Coca-Cola in Sydney.
Wat zegt de diëtistenclub
daarover? Was dit geen vergissing van de DAA? Philip
Juffs van de DAA noemt het geen vergissing. Ik snap dat
het een beetje vreemd overkomt. Maar u moet begrijpen
dat de meeste deelnemers aan die conferentie ook
werkzaam zijn in de levensmiddelenindustrie. Voor hen
was het dus helemaal geen vreemde locatie. Wij zijn een
professionele organisatie die 6500 diëtisten
vertegenwoordigt. De DAA ondersteunt een accijns op
suiker. Slechts 8% van ons budget komt van strategische
samenwerking met bedrijven. Geen enkele partner draagt
meer dan 1% bij aan ons budget. Denkt u dat suiker de
oorzaak is van de obesitas-epidemie? Dat is aan
aantrekkelijk idee waar veel mensen voor vallen. Maar zo
simpel ligt het niet. Het gaat uiteindelijk over de
balans tussen de invoer van energie, de calorieën, en de
uitvoer, lichaamsbeweging. Het gaat om de onbalans
tussen die twee.
Een chirurg wordt belaagd
Het gaat dus om een balans van
calorieën en lichaamsbeweging? Dr. Fetke (de
amputatie-chirurg die eerder aan het woord kwam) vindt
deze opvatting onzin. De DAA voert een campagne tegen
mij. Waarom? Omdat ik mijn patiënten adviseer hun
suikergebruik te beperken. Ik geef aan mijn patiënten
een A4-tje mee hoe ze dat kunnen doen. Ik ervaar
dagelijks de positieve effecten daarvan. Binnen enkele
dagen voel mensen zich veel beter. Hun
bloedsuikerspiegel daalt. Ze voelen zich veel beter. Ze
kunnen weer denken. Ze kunnen toe met minder medicijnen.
Simpel door suiker te mijden. Na enkele weken zie ik dat
hun suikerzweren genezen. Wat ik doe is volledig in
overeenstemming met de richtlijnen van de WHO (Wereld
Gezondheid Organisatie van de VN). Toen ik begon met dat
A4-tje diende de DAA een klacht in bij de
gezondheidsinspectie. De DAA klaagde dat Dr. Fetke zijn
bevoegdheden overschrijdt.
De APHRA (Australia Health
Practitioners Regulation Agency) oordeelde dat Fetke
moest stoppen met het geven van voedingsadviezen. Juffe,
de directeur van de DAA, wordt hiermee geconfronteerd.
Mag een gerespecteerd medicus als Dr. Fetke geen
voedingsadviezen geven? Ja natuurlijk mag een dokter
voedingsadviezen geven. Maar let wel, een dokter is een
geneeskundig specialist. Een diëtist is gespecialiseerd
in voeding. Het gaat ons om de reikwijdte (scope, level)
van het advies. Bepaalde adviezen horen niet thuis bij
een geneeskundige maar bij een diëtist. Dr. Fetke gaat
ondanks het verbod gewoon door met zijn advies. Omdat
hij in de praktijk ziet dat het werkt. Omdat zijn
patiënten er heel veel baat bij hebben. Hij loopt
daarmee het risico dat hij zijn vergunning verliest
zodat hij zijn vak niet meer kan uitoefenen. Hoe minder
hij hoeft te amputeren, hoe beter.
Vallende sterren
Wordt er in Australië dan
helemaal niets gedaan tegen obesitas? Doet de federale
overheid helemaal niets? Men doet wel iets. Er zijn twee
nationale initiatieven. Het Health Food Partnership
(Gezond Eten Verbond) en het Health Star Rating systeem
(een sterrensysteem op verpakkingen). Het HSR-systeem
heeft tot doel levensmiddelen te voorzien van heldere,
beknopte informatie. Consumenten kunnen daarmee simpel
en snel inschatten hoe gezond of ongezond een product
is. Vijf sterren? Doen! Supergezond. Eén ster? Laten
liggen!
Ongezond. Verder toont het
keurmerk beknopt de samenstelling. Prima systeem, toch?
Nee dus. Het HSR-sterrensysteem blijkt volledig gekaapt
door de industrie. Mierzoete ontbijtgranen met 25%
toegevoegde suiker krijgen vier sterren. Hoe is dit
goede idee totaal ontspoord? De Australische federale
regering neemt het initiatief en stelt een commissie
samen. Niet verwonderlijk zitten in de HSR-commissie
parlementsleden en voeding-wetenschappers. Maar ook
supersuiker is ruim vertegenwoordigd met Coca-Cola,
Nestlé, Pepsi, Unilever en Kellog's. Jane Martin [6] is
twee jaar lid geweest van de HSR-commissie.
De industrie dient geen stem te hebben in het beleid,
vindt ze. De volksgezondheid moet nummer één staan. Niet
het belang van de industrie. Supersuiker is het daar
natuurlijk niet mee eens. Geoff Parker (Australian
Beverage Council): "Ik vind die opvatting teleurstellend
en onbegrijpelijk. Het probleem is dermate complex dat
de deskundige inbreng van de industrie niet gemist kan
worden. Niet alleen bij het uitvoeren maar ook bij het
vormgeven van het beleid." Jane Martin is uit de
commissie gestapt omdat het sterrensysteem een
aanfluiting is. Ontbijtgranen met meer dan 25% suiker
hebben 4 uit 5 sterren? Hoe kan dat?
Bovendien is het systeem niet verplicht. Fabrikanten
mogen het weglaten op de verpakking. Het systeem is
verworden tot een papieren tijger. Michael Moore vindt
het algoritme achter het systeem mank. Toegevoegde
suiker ontbreekt in de invoer-variabelen. Daardoor zijn
de uitkomsten veel te rooskleurig. De suikerlobby past
dezelfde tactieken toe als de tabaksindustrie:
traineren, vertragen, onwelgevallig onderzoek
ondermijnen, wetenschappers, verslaggevers en politici
corrumperen. Ze voeren een guerrilla-oorlog tegen alle
instanties die de obesitas-epidemie willen indammen.
Jane Martin: Supersuiker vormt vergelijkbare
bondgenootschappen, hanteert dezelfde tactieken en voert
vergelijkbare campagnes als indertijd de
tabaksindustrie. Geoff Juffe van de frisdrank-lobby ABC
vindt die vergelijking nonsens.
De vergelijking slaat nergens
op. Er is niet zoiets als 'veilig roken'. Met een matig
gebruik van frisdrank is niets mis. Het
HSR-sterrensysteem werd in 2014 ingevoerd door Fiona
Hess, de toenmalige staatssecretaris van
volksgezondheid. Enkele parlementsleden beschuldigde
haar van ontoelaatbare belangenverstrengeling. Haar
hoogste ambtenaar is afkomstig uit, u raadt het al, de
suikerindustrie.
Zoetzure wetenschap
Supersuiker infiltreert niet
alleen de politiek. Ook de wetenschap blijft niet
ongemoeid. De industrie bij monde van de ABC en Global
Balanced Energy Network citeert vaak uit een artikel [5]
van de universiteit van Sydney. Dit artikel stelt dat
sinds 1970 het suikerverbruik tussen met 30% is gedaald.
Hoe kan suiker dan de oorzaak zijn van de
obesitas-epidemie als het verbruik is afgenomen? Na
aanhoudende kritiek blijkt het artikel bogus. Noch de
gegevens, noch de conclusies kloppen. Het artikel stelt
dat het suikerverbruik met 10% is afgenomen. In
werkelijkheid is het met 30% gestegen. Ironisch genoeg
komt de meest fundamentele kritiek van dezelfde
universiteit.
Professor Robert Boakes, ook van
de universiteit van Sydney, is stellig. Het doet er niet
toe of het suikerverbruik gestegen is of gedaald. Het
suikerverbruik is gewoon veel te hoog. Veel jonge mannen
krijgen meer dan 40% van hun energie uit suiker. Dat is
desastreus. Professor Boakes heeft een experiment
uitgevoerd met ratten. Die kregen een dieet met 40%
suiker. Na twee weken blijkt hun geheugen ernstig
aangetast. Na vier weken ontwikkelen de ratten vervette
levers en insuline-resistentie, de voorbode van diabetes
type 2. Opmerkelijk is dat de vrouwtjes zich snel
herstellen na een normaal dieet. Bij de mannetjes is de
schade blijvend. De gevolgen voor de jongens die te veel
suiker nemen, laten zich raden.
Het lot van Stephany
Stephany Clark, de patiënte van
Dr. Aly, neemt haar toevlucht tot de laatste optie. Na
een jarenlange strijd tegen haar extreem overgewicht
verwijdert Dr. Aly driekwart van haar maag. Dr. Ahmed
Aly herhaalt het nog maar een keer. Obesitas is het
nummer één gezondheidsprobleem in Australië. We hebben
veel te lang achterover geleund. Het is twee voor
twaalf. We moeten nu in actie komen. Jane Martin is het
daar volledig mee eens. Het is onbegrijpelijk dat
Australië geen strategie heeft tegen de obesitas- en
diabetes-epidemie. We hebben een alcoholstrategie, we
hebben een sportstrategie, maar we hebben geen
obesitas-strategie. Alle seinen staan op rood, maar we
laten de trein gewoon doordenderen.
REFERENTIES
[1] De documentaire kunt u
bekijken op:
https://www.pscp.tv/w/1BdGYRAAZjAJX#
[2] Definitie van overgewicht:
een BMI (body mass index) tussen 25 en 30. Definitie van
obesitas: een BMI van 30 of meer. Wat is BMI? BMI =
gewicht in kilogram / (lengte_in_meters x
lengte_in_meters) Voorbeeld. Ik weeg 70 kg en ben 165 cm
(1,65 meter); Mijn BMI = 70 / (1,65 x 1,65) = 70 /
2,7225 = 25,7
[3] De obesitas- en
diabetesepedimie in de wereld. Overzicht:
http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
Nederland:
http://www.who.int/diabetes/country-profiles/nld_en.pdf
; Verenigde Staten:
www.who.int/diabetes/country-profiles/usa_en.pdf;
India:
http://www.who.int/diabetes/country-profiles/ind_en.pdf;
[4] De Australian Beverage
Council vertegenwordigt de fabrikanten van
niet-alcoholische dranken.
http://www.australianbeverages.org/
[5] The
Australian Paradox. The Australian Paradox: A
Substantial Decline in Sugars Intake over the Same
Timeframe that Overweight and Obesity Have Increased
[6] Jane Martin nam ontslag
uit`de HealthStarRating-commissie. Ze is nu directeur
van OPC (Obesity Policy Coalition,
http://www.opc.org.au/who-we-are/staff)
[7] "Mensen kunnen niet
afvallen": Wetenschappelijk onderzoek wijst
ondubbelzinnig uit dat minder dan één op de twintig
mensen met obesitas er daadwerkelijk in slaagt om af te
vallen.
[8] Over Dr Robert Lustig:
https://profiles.ucsf.edu/robert.lustig Een
wetenschappelijk artikel over fructose:
https://academic.oup.com/ajcn/article/86/4/895/4649668
Over fructose-siroop:
http://drhyman.com/blog/2011/05/13/5-reasons-high-fructose-corn-syrup-will-kill-you/
9] Coca-Cola laat het vuile werk
in Australië opknappen door haar flessenvuller Coca-Cola
Amatil. Zie ook:
http://www.abc.net.au/news/2016-03-02/coke-one-can-not-harmful-coca-cola-obesity/7212744
Steun ook ons kenniswerk,
winkel eens in de Leefbewust winkel
