De lange armen van de suikerindustrie

(Door Drs.) Dick Schrauwen

Supersuiker en het supermankement in het Australische volksgezondheidsbeleid

Een samenvatting van de documentaire 'Big Sugar and the Big Flaw in Australia's Health Programs' [1]

Obesitas en suikerziekte in Australië

In Australië zijn overgewicht, obesitas  en diabetes een groot probleem.  Er zijn 11 miljoen mensen met overgewicht. In Australië is 63% van de volwassenen en 27% van de kinderen te zwaar. Dertig procent van de bevolking heeft obesitas [2]. Ook diabetes is een groot probleem. Zo worden er jaarlijks 4400 amputaties verricht bij suikerziektepatiënten. 

Suikerzweren en amputaties

De documentaire stelt de vragen: Waarom heeft Australië geen nationale strategie om de obesitas- en diabetes-epidemie te keren? Komt dat door de invloed die supersuiker (de fabrikanten van suikerdrankjes en industriële levensmiddelen) uitoefenen op het overheidsbeleid? Sommige critici vergelijken 'supersuiker' met de tabaksindustrie. Ze hanteren dezelfde tactieken om beleid te frusteren en wetenschappers, politici en publiek te beïnvloeden. Klopt dat?

Om deze vragen te beantwoorden komen een aantal deskundigen en belanghebbenden aan het woord. Dr. Gary Fetke is een orthopedisch chirurg die werkt en woont in Tasmanië, een eiland ten zuiden van het Australische continent. Tasmanië kampt met een enorm suikerziekte-probleem. Dr. Fetke moet met grote regelmaat onderbenen amputeren. Patiënten met een vergevorderd stadium van diabetes type 2 ontwikkelen suikerzweren. Als die zweren niet genezen, is er nog maar één oplossing: amputeren. Vroeger werd diabetes type 2 gezien als een ouderdomsziekte. Dat is al lang niet meer zo. Zijn jongste patiënt is vijf jaar oud. Hij heeft amputaties moeten doen bij twintigers. Dr. Fetke vindt amputeren het walgelijkste aspect van zijn werk. Zoals hij het zelf uitdrukt: "Het is verschrikkelijk om botten te moeten doorzagen en vervolgens een onderbeen in een emmer te gooien".

Gemaksvoedsel en frisdrank

Volgens Jane Martin [6] (een oude rot in het suikervak) is er sprake van een epidemie, een obesitas-epidemie. En het suikerziekteprobleem is volledig uit de hand gelopen. Ze wijt dit aan overmatig gebruik van suikerdranken ('sugary drinks') en industriële levensmiddelen ('processed foods'). Het probleem in die producten is de overmaat aan toegevoegde suiker. Volgens haar is het hoog tijd voor een suikertax, een accijns op suiker. "We kunnen dit niet overlaten aan de industrie. De industrie gaat voor winst, niet voor volksgezondheid." Stephany Clark vecht tegen extreem overgewicht. Voor haar dochter wil ze een betere toekomst. Ze voedt haar dochter gezond op zonder cola, fris, driepvies, blik en snacks. De familie eet gezond.  Maar Stephany verliest geen kilo. Ze is wanhopig. Stephany is een patiënte van Dr. Ahmad Aly. Hij is een chirurg die regelmatig magen verkleint van patiënten zoals Stephany. Dr. Aly maakt korte metten met de redenering van de levensmiddelenindustrie: "Obesitas is een keuze". Zo simpel ligt het niet, zegt hij. Heb je eenmaal obesitas dan kom je daar nooit meer vanaf. Mensen met obesitas kunnen niet afvallen [7].

Overgewicht is overal

De obesitas-epidemie beperkt zich niet tot Australië. Vrijwel alle landen met midden- en hoge inkomens hebben hetzelfde probleem [3]. Dat werpt de vraag op: "Hoe is de wereld in zo'n korte tijd zo dik geworden?" De Californische arts en wetenschapper Dr Robert Lustig geeft antwoord op die vraag. In 1980 kwam leververvetting alleen voor bij zware alcoholisten. Nu lijdt 50% van alle volwassenen aan leververvetting. Voor 1980 werd leververvetting niet eens beschouwd als een ziekte. Nu is het een epidemie. Volgens Lustig is fructose [8] de boosdoener. Fructose zit in suiker (samen met glucose) maar wordt ook toegevoegd aan dranken en levensmiddelen in de vorm van fructose-siroop. Dr Lustig vindt fructose gevaarlijker dan alcohol. Fructose is een verslavend gif dat de volksgezondheid bedreigt.

Een belasting op suiker?

Jane Martin [6] vraagt zich af waarom Australië geen suikertaks heeft zoals bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk ('UK'). Groot-Brittanië heeft vorig jaar als 28ste land een suikeraccijns ingevoerd.  Jane Martin benadrukt dat 'suikerdrank' niet hetzelfde is als frisdrank. In een blikje cola  zitten twaalf suikerklontjes. Maar dat geldt ook voor energiedrank, chocomel, drinkjoghurt en vruchtensap. Ook Dr Ahmad Ali, de maagchirurg, vindt een suikeraccijns een stap in de goede richting. Als je de benodigde maatregelen ziet als een ladder, dan is een suikeraccijns de eerste trede. Maar er zijn veel meer maatregelen nodig. De Australian Beverage Councel is de belangrijkste lobbygroep tegen een suikeraccijns. Geoff Parker van de ABC [4] schoffelt het nut van een suikeraccijns onder tafel. Eerst is koffie slecht, dan weer goed, dan weer slecht. Eerst was rode wijn goed, nu weer slecht. Zo maak je de mensen gek. Het gaat maar om één ding: een evenwichtig dieet en voldoende beweging.  Wat vindt de politiek van een suikeraccijns? Michael Moore (een voormalig minister van volksgezondheid) zegt het volgende. De suikertaks gaat er vroeger of later komen. Dat lijdt geen twijfel. Maar de suikerlobby doet er alles aan om die maatregel te vertragen.

Suiker en politiek

Waarom is er dan nog steeds geen suikeraccijns? Waarom loopt de politiek aan de leiband van 'supersuiker'? Australië kent een districtenstelsel. Dat betekent dat elk district één parlementslid levert. De districten in het Noord-Australische suikerrietgebied zijn allemaal kanteldistricten. Elk van de twee partijen wordt ongeveer door de helft van de bevolking gesteund. De suikerlobby spekt royaal de verkiezingskas van de kandidaten die tegen een suikeraccijns zijn. Vaak zijn beide kandidaten tegen omdat veel mensen afhankelijk zijn van de suikerrietlandbouw en de verwerkingsindustrie. De suikerproducenten moeten concurreren op een wereldmarkt waardoor de marges onder druk staan. Een suikerboer licht dit toe. Ik verbouw suiker. Ik ben niet verantwoordelijk voor het misbruik van suiker. Als de winstgevendheid van de suikerboeren wordt uitgehold, dan gaat dat ten koste van veel banen.

In mijn jeugd was een cola een tractatie. Nu wordt het gedronken als water. Dat is een culturele omwenteling die je niet kunt toeschrijven aan de suikerboeren. Gebruikt u zelf veel suiker? Nee, ik gebruik vrijwel geen suiker, behalve dan in de alcoholische drank die ik drink. Vier jaar geleden heb ik om gezondheidsredenenen suiker uit mijn dieet verbannen. George Christensen is parlementslid voor het district Dorson, een suikerdistrict bij uitstek. George weegt 170 kilo en heeft zijn maag met 85% laten verkleinen. George: "Ik geef Coca-Cola niet de schuld van mijn overgewicht. Het ligt aan mij, mezelf en ik. Denkt u nu werkelijk dat een prijsverhoging van 10% mensen weerhoudt om een cola te kopen?"

De lange arm van Coca-Cola

Coca-Cola is het symbool van supersuiker en de grote boeman van de obesitas-epidemie. Is dat imago terecht? De Coca-Cola Company [9] heeft al jarenlang een uitgedokterd programma om de rol van suiker in de obesitas-epidemie te bagatelliseren en een suikeraccijns te voorkomen. Coca-Cola bewerkt systematisch wetenschappers, journalisten, instituten en politici. Daartoe richtte Coca-Cola zelfs een 'onafhankelijke' organisatie op: het Global Balanced Energy Network. Deze organisatie hamert erop dat niet suiker het probleem is. Volgens het GBEN is niet suiker het probleem maar het gebrek aan lichaamsbeweging. Ook probeert deze organisatie de aandacht te verschuiven van 'suiker' naar 'calorieën'.

Niet suiker is het probleem maar calorieën. Ook huurt Coca-Cola het lobbybedrijf Newgate Communications in. Tot 2015 spekte Coca-Cola de verkiezingskassen van alle politieke partijen. Michael Moore (de voormalige minister van volksgezondheid) zegt daarover. Als je aan elke partij doneert, dan kan daar maar één motief achter zitten. Je koopt toegang en invloed. Coca-Cola heeft zelfs banden met de vakorganisatie van diëtisten, de Dieticians Organisation of Australia. Zo stelde het in 2015 gratis de ruimte beschikbaar voor het congres over het thema 'De toekomst van voedsel' van deze diëtistenclub. Dit congres werd gehouden in het hoofdkantoor van Coca-Cola in Sydney.

Wat zegt de diëtistenclub daarover? Was dit geen vergissing van de DAA? Philip Juffs van de DAA noemt het geen vergissing. Ik snap dat het een beetje vreemd overkomt. Maar u moet begrijpen dat de meeste deelnemers aan die conferentie ook werkzaam zijn in de levensmiddelenindustrie. Voor hen was het dus helemaal geen vreemde locatie. Wij zijn een professionele organisatie die 6500 diëtisten vertegenwoordigt. De DAA ondersteunt een accijns op suiker. Slechts 8% van ons budget komt van strategische samenwerking met bedrijven. Geen enkele partner draagt meer dan 1% bij aan ons budget. Denkt u dat suiker de oorzaak is van de obesitas-epidemie? Dat is aan aantrekkelijk idee waar veel mensen voor vallen. Maar zo simpel ligt het niet. Het gaat uiteindelijk over de balans tussen de invoer van energie, de calorieën, en de uitvoer, lichaamsbeweging. Het gaat om de onbalans tussen die twee.

Een chirurg wordt belaagd

Het gaat dus om een balans van calorieën en lichaamsbeweging? Dr. Fetke (de amputatie-chirurg die eerder aan het woord kwam) vindt deze opvatting onzin. De DAA voert een campagne tegen mij. Waarom? Omdat ik mijn patiënten adviseer hun suikergebruik te beperken. Ik geef aan mijn patiënten een A4-tje mee hoe ze dat kunnen doen. Ik ervaar dagelijks de positieve effecten daarvan. Binnen enkele dagen voel mensen zich veel beter. Hun bloedsuikerspiegel daalt. Ze voelen zich veel beter. Ze kunnen weer denken. Ze kunnen toe met minder medicijnen. Simpel door suiker te mijden. Na enkele weken zie ik dat hun suikerzweren genezen. Wat ik doe is volledig in overeenstemming met de richtlijnen van de WHO (Wereld Gezondheid Organisatie van de VN). Toen ik begon met dat A4-tje diende de DAA een klacht in bij de gezondheidsinspectie. De DAA klaagde dat Dr. Fetke zijn bevoegdheden overschrijdt.

De APHRA (Australia Health Practitioners Regulation Agency) oordeelde dat Fetke moest stoppen met het geven van voedingsadviezen. Juffe, de directeur van de DAA, wordt hiermee geconfronteerd. Mag een gerespecteerd medicus als Dr. Fetke geen voedingsadviezen geven? Ja natuurlijk mag een dokter voedingsadviezen geven. Maar let wel, een dokter is een geneeskundig specialist. Een diëtist is gespecialiseerd in voeding. Het gaat ons om de reikwijdte (scope, level) van het advies. Bepaalde adviezen horen niet thuis bij een geneeskundige maar bij een diëtist. Dr. Fetke gaat ondanks het verbod gewoon door met zijn advies. Omdat hij in de praktijk ziet dat het werkt. Omdat zijn patiënten er heel veel baat bij hebben. Hij loopt daarmee het risico dat hij zijn vergunning verliest zodat hij zijn vak niet meer kan uitoefenen. Hoe minder hij hoeft te amputeren, hoe beter.

Vallende sterren

Wordt er in Australië dan helemaal niets gedaan tegen obesitas? Doet de federale overheid helemaal niets? Men doet wel iets. Er zijn twee nationale initiatieven. Het Health Food Partnership (Gezond Eten Verbond) en het Health Star Rating systeem (een sterrensysteem op verpakkingen). Het HSR-systeem heeft tot doel levensmiddelen te voorzien van heldere, beknopte informatie. Consumenten kunnen daarmee simpel en snel inschatten hoe gezond of ongezond een product is. Vijf sterren? Doen! Supergezond. Eén ster? Laten liggen!

Ongezond. Verder toont het keurmerk beknopt de samenstelling. Prima systeem, toch? Nee dus. Het HSR-sterrensysteem blijkt volledig gekaapt door de industrie. Mierzoete ontbijtgranen met 25% toegevoegde suiker krijgen vier sterren. Hoe is  dit goede idee totaal ontspoord? De Australische federale regering neemt het initiatief en stelt een commissie samen. Niet verwonderlijk zitten in de HSR-commissie parlementsleden en voeding-wetenschappers. Maar ook supersuiker is ruim vertegenwoordigd met Coca-Cola, Nestlé, Pepsi, Unilever en Kellog's. Jane Martin [6] is twee jaar lid geweest van de HSR-commissie.

De industrie dient geen stem te hebben in het beleid, vindt ze. De volksgezondheid moet nummer één staan. Niet het belang van de industrie. Supersuiker is het daar natuurlijk niet mee eens. Geoff Parker (Australian Beverage Council): "Ik vind die opvatting teleurstellend en onbegrijpelijk. Het probleem is dermate complex dat de deskundige inbreng van de industrie niet gemist kan worden. Niet alleen bij het uitvoeren maar ook bij het vormgeven van het beleid." Jane Martin is uit de commissie gestapt omdat het sterrensysteem een aanfluiting is. Ontbijtgranen met meer dan 25% suiker hebben 4 uit 5 sterren? Hoe kan dat?

Bovendien is het systeem niet verplicht. Fabrikanten mogen het weglaten op de verpakking. Het systeem is verworden tot een papieren tijger. Michael Moore vindt het algoritme achter het systeem mank. Toegevoegde suiker ontbreekt in de invoer-variabelen. Daardoor zijn de uitkomsten veel te rooskleurig. De suikerlobby past dezelfde tactieken toe als de tabaksindustrie: traineren, vertragen, onwelgevallig onderzoek ondermijnen, wetenschappers, verslaggevers en politici corrumperen. Ze voeren een guerrilla-oorlog tegen alle instanties die de obesitas-epidemie willen indammen. Jane Martin: Supersuiker vormt vergelijkbare bondgenootschappen, hanteert dezelfde tactieken en voert vergelijkbare campagnes als indertijd de tabaksindustrie. Geoff Juffe van de frisdrank-lobby ABC vindt die vergelijking nonsens.

De vergelijking slaat nergens op. Er is niet zoiets als 'veilig roken'. Met een matig gebruik van frisdrank is niets mis. Het HSR-sterrensysteem werd in 2014 ingevoerd door Fiona Hess, de toenmalige staatssecretaris van volksgezondheid. Enkele parlementsleden beschuldigde haar van ontoelaatbare belangenverstrengeling. Haar hoogste ambtenaar is afkomstig uit, u raadt het al, de suikerindustrie.

Zoetzure wetenschap

Supersuiker infiltreert niet alleen de politiek. Ook de wetenschap blijft niet ongemoeid. De industrie bij monde van de ABC en Global Balanced Energy Network citeert vaak uit een artikel [5] van de universiteit van Sydney. Dit artikel stelt dat sinds 1970 het suikerverbruik tussen met 30% is gedaald. Hoe kan suiker dan de oorzaak zijn van de obesitas-epidemie als het verbruik is afgenomen? Na aanhoudende kritiek blijkt het artikel bogus. Noch de gegevens, noch de conclusies kloppen. Het artikel stelt dat het suikerverbruik met 10% is afgenomen. In werkelijkheid is het met 30% gestegen. Ironisch genoeg komt de meest fundamentele kritiek van dezelfde universiteit.

Professor Robert Boakes, ook van de universiteit van Sydney, is stellig. Het doet er niet toe of het suikerverbruik gestegen is of gedaald. Het suikerverbruik is gewoon veel te hoog. Veel jonge mannen krijgen meer dan 40% van hun energie uit suiker. Dat is desastreus. Professor Boakes heeft een experiment uitgevoerd met ratten. Die kregen een dieet met 40% suiker. Na twee weken blijkt hun geheugen ernstig aangetast. Na vier weken ontwikkelen de ratten vervette levers en insuline-resistentie, de voorbode van diabetes type 2. Opmerkelijk is dat de vrouwtjes zich snel herstellen na een normaal dieet. Bij de mannetjes is de schade blijvend. De gevolgen voor de jongens die te veel suiker nemen, laten zich raden.

Het lot van Stephany

Stephany Clark, de patiënte van  Dr. Aly, neemt haar toevlucht tot de laatste optie. Na een jarenlange strijd tegen haar extreem overgewicht verwijdert Dr. Aly driekwart van haar maag. Dr. Ahmed Aly herhaalt het nog maar een keer. Obesitas is het nummer één gezondheidsprobleem in Australië. We hebben veel te lang achterover geleund. Het is twee voor twaalf. We moeten nu in actie komen. Jane Martin is het daar volledig mee eens. Het is onbegrijpelijk dat Australië geen strategie heeft tegen de obesitas- en diabetes-epidemie. We hebben een alcoholstrategie, we hebben een sportstrategie, maar we hebben geen obesitas-strategie.  Alle seinen staan op rood, maar we laten de trein gewoon doordenderen.

REFERENTIES

[1] De documentaire kunt u bekijken op: https://www.pscp.tv/w/1BdGYRAAZjAJX#

[2] Definitie van overgewicht: een BMI (body mass index) tussen 25 en 30. Definitie van obesitas: een BMI van 30 of meer. Wat is BMI?  BMI = gewicht in kilogram / (lengte_in_meters x lengte_in_meters) Voorbeeld. Ik weeg 70 kg en ben 165 cm (1,65 meter); Mijn BMI = 70 / (1,65 x 1,65) = 70 / 2,7225 = 25,7

[3] De obesitas- en diabetesepedimie in de wereld. Overzicht: http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/diabetes Nederland: http://www.who.int/diabetes/country-profiles/nld_en.pdf ; Verenigde Staten: www.who.int/diabetes/country-profiles/usa_en.pdf; India: http://www.who.int/diabetes/country-profiles/ind_en.pdf;

[4] De Australian Beverage Council vertegenwordigt de fabrikanten van niet-alcoholische dranken. http://www.australianbeverages.org/

[5] The Australian Paradox. The Australian Paradox: A Substantial Decline in Sugars Intake over the Same Timeframe that Overweight and Obesity Have Increased

[6] Jane Martin nam ontslag uit`de HealthStarRating-commissie. Ze is nu directeur van OPC (Obesity Policy Coalition, http://www.opc.org.au/who-we-are/staff)

[7] "Mensen kunnen niet afvallen": Wetenschappelijk onderzoek wijst ondubbelzinnig uit dat minder dan één op de twintig mensen met obesitas er daadwerkelijk in slaagt om af te vallen.

[8] Over Dr Robert Lustig: https://profiles.ucsf.edu/robert.lustig Een wetenschappelijk artikel over fructose: https://academic.oup.com/ajcn/article/86/4/895/4649668

Over fructose-siroop:  http://drhyman.com/blog/2011/05/13/5-reasons-high-fructose-corn-syrup-will-kill-you/

9] Coca-Cola laat het vuile werk in Australië opknappen door haar flessenvuller Coca-Cola Amatil. Zie ook: http://www.abc.net.au/news/2016-03-02/coke-one-can-not-harmful-coca-cola-obesity/7212744



Steun ook ons kenniswerk, winkel eens in de Leefbewust winkel



Naar het overige nieuws van vandaag