Dick
Schrauwen
Deze
titel is een stelling. In dit artikel zoeken we uit of
deze stelling klopt. Is deze stelling een onontkoombare
conclusie met de kennis van nu of klinkklare nonsens. Is
deze boute bewering een terechte waarschuwing of
misleidende stemmingmakerij? De onderstaande tekst
probeert antwoord te geven op deze vragen. Lees en
oordeel zelf.
Wat is fructose?
Andere namen voor fructose zijn fruitsuiker en
vruchtensuiker. Fructose is een simpele suiker
(monosacharide). Zoet fruit, vruchtensappen en
glucose-fructose-siroop bevatten relatief veel vrije
fructose. Gewone tafelsuiker (sacharose) is een
dubbelsuiker (disacharide). In suiker is fructose
gebonden aan glucose. Onze spijsvertering splitst
suiker in de dunne darm in glucose en fructose. Deze
simpele suikers worden vervolgens opgenomen in de
bloedbaan. Daarna gaat onze stoffenwisseling
(metabolisme) aan de slag.
Hoe werkt de
glucose-stoffenwisseling?
Suiker wordt in de spijsvertering gesplitst in fructose
en glucose. De dunne darm zorgt ervoor dat beide in de
bloedbaan komen. Glucose is de brandstof voor onze
cellen. Bloed brengt die brandstof naar de cellen.
In
gezonde mensen is de hoeveelheid glucose in het bloed
min of meer constant. De hoeveelheid glucose in het
bloed heet bloedsuikerspiegel of bloedglucosespiegel.
Werkt onze stoffenwisseling naar behoren dan ligt die
spiegel tussen 4,0 en de 7,0 mmol per liter (74 - 126 mg
per liter) [2].
De
alvleesklier produceert de hormonen insuline en
glucagon. Insuline heeft twee functies. Dit hormoon
zorgt ervoor dat onze cellen glucose kunnen opnemen.
Insuline zorgt er ook voor dat een teveel aan glucose
wordt omgezet in glycogeen. Glycogeen is onze
glucosereserve die wordt opgeslagen in spieren en lever.
Insuline voorkomt dus dat het bloed te zoet wordt. Te
zoet bloed betekent suikerziekte (preciezer: DMT2 [3]).
Glucagon werkt de andere kant op. Glucagon komt vrij
bij een te lage bloedsuikerspiegel. Dus als het bloed
niet zoet genoeg is. Zonder zoet-genoeg bloed worden we
slap. Glucagon bevrijdt het glycogeen en laat het als
glucose in de bloedbaan los. Onze bloedspiegel stijgt en
we kunnen weer denken [4] en we voelen ons weer
energiek.
Hoe werkt de
fructose-stoffenwisseling?
Als
die simpele suiker, glucose, de brandstof is waarop we
draaien, wat is fructose dan? Gaan we daar ook harder
door denken en lopen? Nee, niet echt. Soms verdwijnt
fructose in de stoelgang. Dat gebeurt als je dunne darm
fructose niet goed aan kan. [5]. Gaat het wel goed dan
brengt de dunne darm fructose in het bloed. Omdat
cellen niets aan fructose hebben, komt de lever in
actie. De lever zet fructose om in glucose (via G3P),
vet en soms ook urinezuur [6,7]. Glucose en urinezuur
gaan terug in de bloedbaan.
Levert fructose
problemen op?
Bij
mensen die weinig suiker gebruiken, levert fructose geen
problemen op [6,7]. Weinig betekent minder dan 25 gram
(6/7 suikerklontjes) per dag [8]. Dat komt neer op 12,5
gram fructose per dag. Ter illustratie: één
limonadeglas appelsap bevat 15 gram fructose.
Helaas gebruiken de meeste mensen veel meer. Het
gemiddelde dagelijkse suikerverbruik in Nederland wordt
geschat op 110 tot 120 gram per dag per persoon. De
Verenigde Staten staan op nummer één in elke top tien
van suikerverbruik met 120 tot 150 gram per dag [9, 10,
11] .
Dit
overmatige suikerverbruik leidt wel degelijk tot
problemen [12, 13], waarbij fructose vaak als de grote
boosdoener wordt aangewezen [6, 12, 16, 27, 30] . De
literatuur is niet eenduidig over het gevaar van
fructose voor de gezondheid. Diverse publicaties
ontkrachten (of ontkennen) het fructose- en/of
suikerprobleem [7, 14, 15, 17, 18, 19]. Verderop gaan we
dieper in op deze vraag.
Is fructose suiker
verslavend?
Lustig noemt fructose: 'alcohol without the buzz'.
Daarmee vat hij in het kort de conclusies van 'The
Fructose Epidemic' [12] samen. Fructose is een
verslavend gif, net als alcohol. Je krijgt er alleen
geen kick van. Hij komt tot deze conclusie door de
stoffenwisseling van gluclose, alcohol en fructose te
vergelijken.
In
een ander artikel stelt Lustig dat fructose-gewenning
optreedt en wellicht ook fructose-afhankelijkheid [27].
Gewenning en afhankelijkheid zijn beide kenmerken van
verslaving.
Er
zijn meer aanwijzingen dat suiker verslavend is. Zo
blijkt uit verschillende artikelen dat 'ratten harder
werken voor suiker dan voor cocaïne' [20,21,22].
Een
kenmerk van verslaving is overmatige consumptie. Je wilt
een ervaring steeds herhalen. Ook als je beseft dat het
slecht voor je is [23]. Iedere eerlijke roker, drinker
of snuiver zal dit beamen. Wat heeft dit met
fructose-verslaving te maken? Fructose geeft in
tegenstelling tot glucose geen verzadiging of een vol
gevoel. Daardoor willen er meer van [24, 25].
Er
zijn ook publicaties die suikerverslaving onzin vinden.
Hoe kan fructose verslavend zijn als moeder natuur het
in fruit heeft gestopt [7]? De suikerlobby zegt: suiker
is niet verslavend, want stoppen met suiker geeft geen
onthoudingsverschijnselen [26]. Er is een verschil
tussen iets lekker vinden en verslaafd zijn [39].
Gevaren van fructose
en suiker
Suiker en fructose-glucose siroop zijn de belangrijkste
bronnen van fructose. Ik inventariseer hieronder daarom
niet alleen de gevaren van fructose maar ook die van
overmatig suikergebruik.
Frisdrank is
gevaarlijk, fruit niet
Een
recente studie concludeert dat de bron van fructose
invloed heeft op de mate van gevaar [36]: Fructose uit
met suiker gezoete dranken (frisdrank) heeft een
negatief effect op de insuline-gevoeligheid zowel in als
buiten de lever. Dit effect doet zich zelfs voor in het
geval van bescheiden dagelijkse hoeveelheden. Fructose
uit vers fruit daarentegen had geen negatieve
metabolische effecten.
Meer suiker betekent
meer diabetes
Basu
en anderen tonen in een studie [30] aan dat je meer
diabetes aantreft in landen met veel suiker in de
voeding. Dit is een studie waar ik grote bewondering
voor heb. De schaal is immens: 175 landen. De
suikerconsumptie per land is bepaald op basis van
relatief harde gegevens: Suikerconsumptie =
suikerproductie + suikerimport – suikerexport. Ook de
dataverwerking heeft klasse. Door gebruik te maken van
ideeën uit de econometrie konden de auteurs storende
factoren uitbannen. Zelfs na correctie voor overgewicht
en caloriegebruik is er een significant verband tussen
suikergebruik en diabetes .
Fructose veroorzaakt
insulineresistentie
Insuline-resistentie betekent dat je lichaam ongevoelig
wordt voor insuline. Waardoor leidt fructose tot
insulineresistentie? De stoffenwisseling van fructose
lijkt sterk om die van ethanol (alcohol). Overmatige
blootstelling aan die stoffen leidt tot leververvetting.
Is er geen alcohol in het spel dan spreekt men van NAFLD
(nonalcoholic fatty liver disease). Een vervette lever
jaagt insulineresistentie aan [12, 33, 34] en zorgt voor
allerlei andere gezondheidsproblemen.
Hierboven hebben we gezien dat insuline de
bloedsuikerspiegel verlaagt. We spreken van
insulineresistentie als dit proces niet goed werkt. Er
is wel insuline beschikbaar, maar de glucosespiegel gaat
niet omlaag.
Een
te hoge suikerspiegel levert tal van problemen op .
Milde symptomen zijn: moeheid, dorst, jeuk en veel
plassen. Ernstiger zijn: sufheid, uitdroging, zwakte en
een moeilijke ademhaling. Zonder interventie volgen
uiteindelijk de extreme gevolgen: blindheid en
suikerzweren [31].
Insulineresistentie is een voorbode van suikerziekte.
De analyse van de stoffenwisseling-route van fructose
[12] ondersteunt de conclusie van het empirische
onderzoek [30] uit de vorige alinea. Kortom: fructose
-> insulineresistentie -> diabetes.
Fructose leidt tot
bloedvervetting
Doordat cellen niets kunnen met fructose en doordat
fructose niet 1-2-3 kan worden opgeslagen als glycogeen
ontstaat er een stoffenwisselingsprobleem. Wat te doen
met die overmatige fructose? Gelukkig lost de lever dit
probleem op.
Tenminste, als dat kostbare orgaan niet wordt overvoerd.
Je lever wordt sneller overweldigd dan je lief is. Drie
glazen appelsap. Een pak vruchtensap na het sporten.
Boem! Je lever wordt overspoeld. Zo veel fructose
tegelijk kan je lever niet aan. Daardoor ontstaan
kwalijke stoffen: gif dat niet op tijd kan worden
weggewerkt [12].
Een
van die stoffen is vet (triglyceriden). Normaal wordt
dat netjes opgeslagen. Is je lever overbelast? Dan krijg
je dat overtollig vet in je bloed [7, 12]. Je hoeft geen
internist te zijn om te begrijpen dat je dat niet wilt.
Fructose veroorzaakt
cardiovasculaire problemen
Diverse studies rapporteren dat overmatig fructose
gebruik kan leiden tot aderverkalking, hoge bloeddruk en
tot ernstige hart- en vaatziekten [27, 37, 38, 40]. Deze
cardiovasculaire problemen hangen trouwens samen met het
vorige punt, bloedvervetting, en het volgende punt
(urinezuur).
Fructose verpest je
nieren
Een
andere kwalijke stof die ontstaat door een overvoerde
lever is urinezuur. Te veel urinezuur in je bloed is een
zware belasting. Je nieren moeten overwerken. Chronisch
overmatig urinezuur verveelvoudigt de kans op
nierproblemen [34].
Fructose geeft je een
zwemband
We
hadden het hierboven over bloedvervetting. Fructose
produceert vet, gaat het niet in je bloed dan gaat het
je naar je buik. Je krijgt een ‘vetpens’. Met een mooi
woord je krijgt abdominale obesitas.
Fructose leidt tot het
metabool syndroom
Metabool syndroom (metabolic syndrome) is een
verzamelnaam voor het gelijktijdig optreden van
verschillende aandoeningen. Deze aandoeningen zijn:
abdominale obesitas (vetpens), hoge bloeddruk, hoge
bloedsuikerspiegel, hoge serumtriglyceriden (vet in
bloed) en te veel (slechte) cholesterol. We spreken van
metabool syndroom als drie van deze aandoeningen zich in
combinatie voordoen. Diverse studies wijzen fructose aan
als één van de veroorzakers van dit syndroom [12 ,40].
Conclusie
Met de kennis van nu
kunnen we de gezondheidsgevaren van fructose niet
wegwuiven. Een voor de hand liggend advies is daarom:
beperk je consumptie van fructose.
In de praktijk betekent
dit:
-
Vermijd
frisdrank
-
Eet fruit
maar vermijd vruchtensap (vooral appelsap)
-
Verban
suiker
-
Check de
etiketten van levensmiddelen op suiker
-
Kies de
variant met de minste suiker
-
Vermijd
alcohol (heeft dezelfde effecten als fructose)
Verwijzingen
[1]
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fructose
http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx
[2]
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bloedglucosespiegel
[3]
http://www.zowerkthetlichaam.nl/867/werking-van-insuline-en-glucagon/
[4]
http://neuro.hms.harvard.edu/harvard-mahoney-neuroscience-institute/brain-newsletter/and-brain-series/sugar-and-brain
Sugar and the Brain (Neurobiology newsletter, Harvard
Medical School)
[5 ]
http://www.bashaar.org.il/files/101022005111814.pdf
Dietary Fructose and Gastrointestinal Symptoms:
A Review. Suzanne M. Skoog, M.D., and Adil E. Bharucha.
American Journal of Gastroenterology, 2004.
[6]
http://www.mdpi.com/2072-6643/9/9/981/htm Fructose
Consumption, Lipogenesis, and Non-Alcoholic Fatty Liver
Disease; Kasper W. ter Horst, Mireille J. Serlie.
Nutrients, 2017.
[7]
http://www.diagnosisdiet.com/has-fructose-been-framed/
Has Fructose Been Framed? Georgia Ede.
Diagnosisdiet.com, 2015.
[8]
https://www.cbsnews.com/news/world-health-organization-lowers-sugar-intake-recommendations/
World Health Organization lowers sugar intake
recommendations. CBSNews, 2014.
[9]
http://www.helgilibrary.com/indicators/sugar-consumption-per-capita/
[10]
https://www.worldatlas.com/articles/top-sugar-consuming-nations-in-the-world.html
[11]
https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2015/02/05/where-people-around-the-world-eat-the-most-sugar-and-fat/?utm_term=.bb0359498698
[12]
http://podcast.uctv.tv/webdocuments/Fructose-Epidemic.pdf
The Fructose Epidemic; Robert H. Lustig. The
Bariatrician, 2009.
[13]
https://www.youtube.com/watch?v=dBnniua6-oM Sugar:
The Bitter Truth; Robert Lustig. UCTV, 2009.
[14]
https://www.cambridge.org/core/journals/nutrition-research-reviews/article/misconceptions-about-fructose-containing-sugars-and-their-role-in-the-obesity-epidemic/76DA62E58915034AC70CE4F9B18019A2
Van Buul, V., Tappy, L., & Brouns, F. (2014).
Misconceptions about fructose-containing sugars and
their role in the obesity epidemic. Nutrition
Research Reviews, 27(1), 119-130.
doi:10.1017/S0954422414000067
[15]
http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/suiker.aspx
Voedingscentrum over suiker.
[16]
https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/veelgestelde-vragen/zijn-voedingsmiddelen-gezoet-met-fructose-beter
[17]
https://nutritionandmetabolism.biomedcentral.com/articles/10.1186/1743-7075-10-45
Fructose in Perspective; Richard D Feinman, Eugene J
Fine. Nutrition and Metabolism, 2013.
[18]
https://www.wjgnet.com/1007-9327/full/v22/i36/8078.htm
Pediatric non-alcoholic fatty liver disease: Recent
solutions, unresolved issues, and future research
directions; Maria Grazia Clemente, Claudia Mandato,
Marco Poeta, Pietro Vajro. World Journal
Gastroenterology, 2016.
[19]
https://academic.oup.com/ajcn/article/88/5/1419/4648852
Fructose consumption and consequences for glycation,
plasma triacylglycerol, and body weight: meta-analyses
and meta-regression models of intervention studies;
Livesey G, Taylor R. American Journal of Clinical
Nutrition 2008.
[20]
https://www.huffingtonpost.com/connie-bennett/the-rats-who-preferred-su_b_712254.html?guccounter=1
The Rats Who Preferred Sugar Over Cocaine; Connie
Bennett. Huftingtonpost, 2017.
[21]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24602027 Drug
versus sweet reward: greater attraction to and
preference for sweet versus drug cues. Madsen HB1, Ahmed
SH. Addiction Biology, 2015.
[22]
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0000698
Intense Sweetness Surpasses Cocaine Reward. Magalie
Lenoir, Fuschia Serre, Lauriane Cantin, Serge H. Ahmed.
PLOS. 2007.
[23]
https://en.wikipedia.org/wiki/Addiction
[24]
https://well.blogs.nytimes.com/2015/05/04/fructose-may-increase-cravings-for-high-calorie-foods/?_r=0
Fructose May Increase Cravings for High-Calorie Foods;
Nicholas Bakalar. New York Times, 2015.
[25]
http://www.pnas.org/content/112/20/6509
Differential effects of fructose versus glucose on brain
and appetitive responses to food cues and decisions for
food rewards; Shan Luo, John R. Monterosso, Kayan
Sarpelleh, and Kathleen A. Page. PNAS, 2015.
[26]
http://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-suiker-verslavend.aspx
Is suiker verslavend? Voedingscentrum.
[27]
http://christinecronau.com/wp-content/uploads/2011/10/fructose-ethanol.pdf
Fructose: Metabolic, Hedonic, and Societal Parallels
with Ethanol; Robert Lustig. Journal of American Diet
Association. 2010.
[30]
http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0057873
The relationship of sugar to population-level diabetes
prevalence: an econometric analysis of repeated
cross-sectional data; Basu S, Yoffe P, Hills N, Lustig
RH. PLoS One, 2013.
[31]
Bloedsuikerspiegel:
http://www.bloedsuikerspiegel.net Suikerzweren:
https://www.leefbewust.com/themas/suikerindustrie.html
[32]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20370677/
(abstract) Insulin resistance in nonalcoholic fatty
liver disease. Bugianesi E1, Moscatiello S, Ciaravella
MF, Marchesini G.
[33]
https://www.sciencedaily.com/releases/2009/03/090303123802.htm
Missing Link Between Fructose, Insulin Resistance Found
[34]
http://jasn.asnjournals.org/content/21/12/2036.full
The Effect of Fructose on Renal Biology and Disease;
Richard J. Johnson, L. Gabriela Sanchez-Lozada and
Takahiko Nakagawa. JASN, 2010 .
[35]
http://www.jbc.org/content/293/6/2006 Fructose and
glucose can regulate mammalian target of rapamycin
complex 1 and lipogenic gene expression via distinct
pathways. Yue Hu en anderen. The Journal of Biological
Chemistry, 2018.
[36]
http://www.mdpi.com/2072-6643/10/6/774/htm Habitual
Fructose Intake Relates to Insulin Sensitivity and Fatty
Liver Index in Recent-Onset Type 2 Diabetes Patients and
Individuals without Diabetes. Katharina S. Weber en
anderen. Nutritients, 2018.
[37]
https://www.sciencedaily.com/releases/2016/01/160113103318.htm
Sugar consumption plays greater role in heart disease
than saturated fat.
[38]
http://dx.doi.org/10.1155/2015/179791
Evolutionary Perspective of Nutrition and Inflammation
as Mechanisms of Cardiovascular Disease; María Esther
Rubio-Ruiz, Ana Elena Peredo-Escárcega, Agustina
Cano-Martínez, and Verónica Guarner-Lans.
[39]
http://www.kenniscentrumsuiker.nl
[40]
https://www.hindawi.com/journals/jnme/2013/682673/
Fructose: A Key Factor in the Development of Metabolic
Syndrome and Hypertension. Zeid Khitan, Dong Hyun Kim.
Journal of Nutrition and Metabolism, 2013.
[41]
https://en.wikipedia.org/wiki/Metabolic_syndrome
