Hoewel smart cities worden gepresenteerd als efficiënter, duurzamer en technologisch vooruitstrevend, kunnen ze ook risico’s met zich meebrengen op het gebied van vrijheid, privacy en controle. Hier zijn de belangrijkste zorgen:
1. Massale surveillance en privacy-schendingen
- Gebruik van camera’s en gezichtsherkenning: Veel smart cities maken gebruik van CCTV-camera’s met AI en gezichtsherkenning, waardoor burgers continu gemonitord kunnen worden.
- Tracking via smartphones en IoT-apparaten: Data van smart city-infrastructuren zoals slimme lantaarnpalen, verkeerscamera’s en sensoren kunnen worden gebruikt om het gedrag van burgers te volgen.
- Gegevensverzameling zonder toestemming: Bewoners kunnen hun privacy verliezen doordat overheden en bedrijven enorme hoeveelheden data verzamelen zonder transparantie over hoe deze worden gebruikt.
Voorbeeld: In China wordt gezichtsherkenning in steden als Beijing en Shenzhen gebruikt om burgers te identificeren en zelfs hun sociale kredietscore te beïnvloeden.
2. Digitale controle en sociale creditsystemen
- Beperkingen op mobiliteit: Als slimme steden worden gekoppeld aan digitale ID’s of sociale kredietsystemen, kan de overheid besluiten om bepaalde mensen de toegang tot openbaar vervoer, diensten of gebieden te beperken.
- Sociale controle via algoritmes: Als overheden of bedrijven toegang hebben tot al jouw digitale interacties (zoals betalingen, verplaatsingen en sociale media), kunnen ze beslissen wie toegang krijgt tot bepaalde privileges.
Voorbeeld: China’s Sociaal Krediet Systeem verbiedt mensen met een lage score om vliegtickets of treinkaartjes te kopen.
3. Centralisatie van macht en controle
- Smart cities kunnen een vorm van “technocratische” controle bevorderen, waarbij een kleine groep technocraten, bedrijven of overheden beslist hoe de stad functioneert.
- Decentralisatie en democratie komen onder druk te staan, vooral als beslissingen worden genomen door AI en algoritmes zonder inspraak van burgers.
- Privatisering van publieke diensten: Grote techbedrijven zoals Google (Sidewalk Labs in Toronto) hebben geprobeerd smart city-projecten op te zetten, maar dit kan ertoe leiden dat commerciële belangen zwaarder wegen dan burgerrechten.
Voorbeeld: In Toronto werd een smart city-project van Google stopgezet nadat er zorgen ontstonden over data-opslag en privacy-inbreuken.
4. Digitale valuta en financiële controle
- Mogelijke koppeling aan digitale centrale bankmunten (CBDC’s): In een smart city kan contant geld verdwijnen en wordt alles digitaal, waardoor overheden en banken volledige controle krijgen over transacties.
- Mogelijkheid tot financiële censuur: Als je betalingen volledig traceerbaar zijn, kan de overheid jouw toegang tot geld en diensten beperken als je bijvoorbeeld als “ongewenst” wordt bestempeld.
Voorbeeld: In sommige landen worden CBDC’s en digitale ID’s getest die kunnen bepalen waar en hoe je jouw geld mag uitgeven.
5. Risico op hacken en cyberaanvallen
- Smart cities zijn afhankelijk van digitale infrastructuur, waardoor ze kwetsbaar zijn voor hacks, cyberaanvallen en sabotage.
- Overheden en bedrijven kunnen zelf slachtoffer worden van hacks, waarbij gevoelige data van burgers op straat komen te liggen.
- Manipulatie van systemen: Als bijvoorbeeld slimme verkeerslichten of energievoorzieningen worden gehackt, kan dit leiden tot grote verstoringen.
Voorbeeld: In 2019 werd de stad Baltimore getroffen door een ransomware-aanval waardoor belangrijke gemeentelijke systemen wekenlang offline waren.
Conclusie
Smart cities kunnen het leven efficiënter maken, maar ze kunnen ook grote bedreigingen vormen voor vrijheid en privacy. Het gevaar ligt vooral in de mogelijkheden voor massale surveillance, financiële controle, beperking van bewegingsvrijheid en afhankelijkheid van digitale infrastructuur. Zonder strenge privacywetgeving en burgercontrole kunnen smart cities veranderen in een middel voor totale overheidscontrole, vergelijkbaar met de dystopische scenario’s uit boeken als 1984 van George Orwell.