Onderzoekers van DZNE leveren bewijs dat sporen van de veelgebruikte PFAS-chemicaliën in menselijk bloed geassocieerd zijn met ongunstige lipidenprofielen en dus met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
De bevindingen zijn gebaseerd op gegevens van ruim 2.500 volwassenen uit Bonn en de Nederlandse gemeente Leiderdorp. PFAS was detecteerbaar in het bloed van bijna alle deelnemers aan de studie. De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het gerenommeerd wetenschappelijke tijdschrift ‘Exposure and Health’.
Sinds hun uitvinding in de jaren vijftig zijn er volgens schattingen ruim 10.000 verschillende stoffen uit de categorie per- en poly gefluoreerde alkyl verbindingen (PFAS) ontwikkeld. Vanwege hun water, vet en vuil afstotende eigenschappen worden ze gebruikt in duizenden producten zoals cosmetica, tandzijde, maar ook in pannencoatings en brandblusschuim. Naast hun chemische basisstructuur hebben PFAS nog iets gemeen: ze zijn vrijwel niet afbreekbaar. Met name via het grondwater komen ze in de menselijke voedselketen terecht.
Vooral jongere mensen zijn kwetsbaar.
De bevindingen van de onderzoekers uit Bonn vormen de nieuwste bijdrage aan het huidig debat over het effect van PFAS op de menselijke gezondheid. “We zien duidelijke tekenen van een schadelijk effect van PFAS op de gezondheid. En we hebben ontdekt dat bij dezelfde PFAS-concentratie in het bloed de negatieve effecten bij jongere proefpersonen uitgesprokener zijn dan bij oudere”, zegt prof. dr. dr. Monique Breteler, directeur Population Health Sciences bij DZNE. De resultaten van de huidige studie suggereren ook dat zelfs relatief lage PFAS concentraties in het bloed geassocieerd zijn met ongunstige profielen van bloedlipiden.
“Onze gegevens laten een statistisch significante correlatie zien tussen PFAS in het bloed en schadelijke bloedlipiden die verband houden met cardiovasculair risico. Hoe hoger het PFAS niveau, hoe hoger de concentratie van deze lipiden. Strikt genomen is dit nog geen bewijs dat PFAS chemicaliën de ongunstige bloedlipiden profielen veroorzaken.
De nauwe correlatie ondersteunt dit vermoeden echter. Het is een sterk argument voor strengere regulering van PFAS om de gezondheid te beschermen”, zegt de onderzoeker uit Bonn. Opvallend genoeg kon PFAS in het bloed van vrijwel alle proefpersonen worden aangetoond. Dat betekent dat je niet aan deze chemicaliën kunt ontsnappen. “Ook al zien we geen onmiddellijke bedreiging voor de gezondheid van de deelnemers aan de studie die we hebben onderzocht, de situatie is wel zorgwekkend. Op lange termijn kan het verhoogd risico heel goed een negatief effect hebben op het hart en het cardiovasculaire systeem”, zegt Breteler.
Bloedmonsters uit Bonn en Nederland
De huidige studie was gebaseerd op de “Rhineland Study” van DZNE – een op bevolking gebaseerde gezondheidsstudie in het stedelijk gebied van Bonn – en de zogenaamde NEO-studie uit Nederland (“Netherlands Epidemiology of Obesity study”). In dit kader werkten onderzoekers van DZNE samen met experts van het Leids Universitair Medisch Centrum in Nederland. Bloedmonsters van in totaal ruim 2.500 vrouwen en mannen tussen 30 en 89 jaar zijn in de analyses betrokken. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de modernste technologie. “De technologie om bloedmonsters te analyseren met de nauwkeurigheid die nodig is voor ons onderzoek is pas de laatste jaren beschikbaar gekomen”, zegt DZNE, wetenschapper Elvire Landstra. Zij is samen met een Leidse collega de hoofdauteur van de huidige publicatie.
Meest gedetailleerde studie tot nu toe.
De bloedmonsters werden gedetailleerd geanalyseerd met behulp van een geavanceerde methode, bekend als massaspectrometrie. In hun analyse concentreerden de onderzoekers zich op drie van de meest voorkomende soorten PFAS – PFOA, PFOS en PFHxS – en bepaalden ze ook de concentratie van 224 bloedlipiden, metabolieten en aminozuren. “Met deze ‘untargeted approach’ – een bewust brede aanpak zonder vooropgezet doel – konden we het verband aantonen tussen de PFAS concentratie en een problematisch profiel van vetstoffen, zogenaamde lipiden.
Daartoe behoren onder meer het bekende cholesterol en diverse andere bloedlipiden waarvan bekend is dat ze risicofactoren zijn voor hart- en vaatziekten”, zegt Elvire Landstra. Er zijn geen significante verschillen gevonden tussen de monsters uit Bonn en Leiderdorp. “Ons onderzoek is tot nu toe het meest gedetailleerd over dit onderwerp en gebaseerd op de grootste database. Eerdere studies suggereerden al een verband tussen PFAS en ongezonde bloedlipiden, maar dit verband was nog nooit zo duidelijk als in ons onderzoek.”
Toekomstige studies zouden zich kunnen concentreren op specifieke delen van het lichaam, suggereren de onderzoekers uit Bonn. “We hebben naar de bloedwaarden gekeken. In een volgende stap zou het zinvol zijn om het voorkomen van PFAS in individuele organen te onderzoeken”, zegt Monique Breteler.
Bron: DZNE (German Center for Neurodegenerative Diseases)
Vertaling persbericht: Andre Teirlinck