Nieuw onderzoek heeft een verband aangetoond tussen slaapkwaliteit – minder dan zeven uur – en de ziekte van Alzheimer. Het onderzoek door een internationaal team onder leiding van het onderzoekscentrum Pasqual Maragall Foundation, het Barcelonaβeta Brain Research Centre (BBRC), samen met wetenschappers van de University of Bristol en North Bristol NHS Trust, is op 3 november gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Brain Communications.
De resultaten van de analyse, onderdeel van de European Prevention of Alzheimer’s Dementia Longitudinal Cohort Study (EPAD LCS), geven aan dat een slechte slaapkwaliteit verband houdt met een toename van de pathologie van de ziekte van Alzheimer. Deze bevinding is relevant om toekomstige therapieën te helpen definiëren, zodat ze kunnen gericht worden op de juiste fase van de ziekte.
Een transversale analyse van slaapkwaliteit.
Slaapafwijkingen komen vaak voor bij de ziekte van Alzheimer en de slaapkwaliteit kan vroeg in het preklinisch stadium van de ziekte worden aangetast, zelfs als er geen andere symptomen worden ervaren. Begrijpen hoe en wanneer slaaptekort bijdraagt aan de progressie van de ziekte van Alzheimer is belangrijk voor het ontwerp en de implementatie van toekomstige therapieën.
Laura Stankeviciute, pre doctoraal onderzoeker aan het BBRC en één van de hoofdauteurs van de studie, zei: “De epidemiologische en experimentele gegevens die tot nu toe beschikbaar waren, suggereerden al dat slaapafwijkingen bijdragen aan het risico op de ziekte van Alzheimer.
“Eerdere studies hadden beperkingen vanwege het ontbreken van biomarkers voor de ziekte van Alzheimer, omdat ze een niet transversaal ontwerp hadden of vanwege de kleine omvang van de steekproef van deelnemers.” Dit is de eerste studie waarin al deze factoren zijn meegenomen.
Het grootste cohort tot nu toe voor een analyse van slaapkwaliteit en efficiëntie.
Met behulp van gegevens van het grootste cohort tot nu toe, de EPAD LCS, konden onderzoekers de hypothese valideren dat slaapgebrek in dwarsdoorsnede verband houdt met biomarkers van hersenvocht (CSF) van de ziekte van Alzheimer, en die toekomstige toename van de ziekte bij mensen voorspelt zonder identificeerbare symptomen van de ziekte van Alzheimer bij aanvang.
Het BBRC-team analyseerde in samenwerking met onderzoekers van de Universiteit van Bristol gegevens van 1.168 volwassenen ouder dan 50 jaar, waaronder biomarkers van de ziekte van Alzheimer in cerebro spinale vloeistof, cognitieve prestaties en slaapkwaliteit. Om dit laatste te meten, gebruikten zij de Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) vragenlijst.
Dr. Liz Coulthard, universitair hoofddocent dementie neurologie aan de Universiteit van Bristol en neuroloog bij North Bristol NHS Trust, voegde hieraan toe: “Slaap is een onbenutte kans om de ziekte van Alzheimer te helpen voorkomen en de gezondheid van de hersenen te bevorderen. Onze patiënten waren fantastisch toegewijd aan de EPAD-studie waarbij ze de vele testen ondergingen, waaronder lumbaalpuncties voor onderzoek. Hun waardevolle gegevens, gecombineerd met andere sites in heel Europa, hebben nu geleid tot een beter begrip van het verband tussen slaap en de ziekte van Alzheimer.”
Dr. Oriol Grau, hoofd van de klinische onderzoeksgroep en risicofactoren voor neuro degeneratieve ziekten van het BBRC, legt uit: “Door deze analyses hebben we associaties kunnen bestuderen tussen de belangrijkste biomarkers van de ziekte van Alzheimer en verschillende metingen van slaapkwaliteit, zoals de totale score, duur, efficiëntie en wijziging.”
Door cerebro spinale vloeistof monsters te analyseren van 332 deelnemers die bij aanvang en na een gemiddelde periode van 1,5 jaar waren genomen, beoordeelden onderzoekers het effect van de slaapkwaliteit bij aanvang op verandering in biomarkers van de ziekte van Alzheimer in de loop van de tijd.
Preventieve praktijken om de slaapkwaliteit te verbeteren.
Cross sectionele analyses toonden aan dat een slechte slaapkwaliteit significant geassocieerd is met een verhoogd t-tau-eiwit in de cerebro spinale vloeistof. Naast andere bevindingen werd aangetoond dat een korte slaapduur, minder dan zeven uur, geassocieerd is met hogere waarden van p-tau en t-tau, belangrijke biomarkers om het risico van Alzheimer in de preklinische fase van de ziekte te meten. Bovendien toonden longitudinale analyses aan dat grotere slaapstoornissen geassocieerd waren met een afname van de Aβ42-biomarker in de loop van de tijd.
Deze studie toont aan dat door deelnemers gerapporteerde slechte slaapkwaliteit geassocieerd is met meer aan de ziekte van Alzheimer gerelateerde pathologie bij personen zonder cognitieve stoornissen.
Laura Stankeviciute voegde toe: “Onze resultaten versterken de hypothese dat slaapverstoring een risicofactor kan zijn voor de ziekte van Alzheimer. Om deze reden is toekomstig onderzoek nodig om de werkzaamheid te testen van preventieve praktijken, ontworpen om de slaap in de pre symptomatische stadia van de ziekte te verbeteren om de pathologie van de ziekte van Alzheimer te verminderen.”
European Prevention of Alzheimer’s Dementia (EPAD) is een Europees gezamenlijk onderzoek om de kennis over de preklinische fase van Alzheimer te vergroten om dementie te voorkomen voordat symptomen optreden. Het project, waaraan 38 Europese instellingen deelnemen, wordt gefinancierd door subsidienr. 115736 van het Innovative Medicines Initiative, is een gezamenlijk initiatief van het Horizon 2020 onderzoeks- en innovatieprogramma van de Europese Commissie en de European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA). Het UK-team erkent ook Jonathan Blackman die nauw heeft samengewerkt met de in Barcelona gevestigde onderzoekers om gegevens te verzamelen en te analyseren en om de paper te schrijven.
Paper
‘Cross-sectional and longitudinal association of sleep and Alzheimer biomarkers in cognitively unimpaired adults’ by Blackman, Jonathan; Stankeviciute, Laura et al. in Brain Communications [open access]
vertaling: Andre Teirlinck