Deskundigen van DZNE nemen deel aan een nieuwe onderzoeksalliantie in Duitsland die tot doel heeft de oorzaken van “Myalgische Encefalomyelitis/Chronisch Vermoeidheidssyndroom” (ME/CVS) in de nasleep van infectieziekten zoals COVID-19 te onderzoeken en bij te dragen aan een betere diagnose en therapeutische opties. Het totale project wordt geleid door Charité – Universitätsmedizin Berlin en gefinancierd door het Duitse federale ministerie van Onderwijs en Onderzoek (BMBF) met ongeveer 2,1 miljoen euro. In het door DZNE gecoördineerde deelproject zullen afwijkingen in de witte bloedcellen – deze cellen zijn essentiële onderdelen van het immuunsysteem – onder de loep worden genomen.
Volgens schattingen zijn ongeveer 300.000 personen in Duitsland getroffen door ME/cvs, waaronder ongeveer 40.000 jongeren onder de 18 jaar. Naast chronische vermoeidheid omvatten hun symptomen vaak spierpijn en neurologische klachten, zoals geheugenstoornissen. Veel patiënten hebben grote moeite om met het dagelijkse leven om te gaan. “Dit ziektebeeld is al tientallen jaren bekend, maar de oorzaken zijn grotendeels onbekend. Het resultaat is dat, hoewel er pogingen zijn om sommige symptomen te verlichten, er momenteel geen effectieve therapie is”, zegt Dr. Anna Aschenbrenner, groepsleider in systeemgeneeskunde bij DZNE in Bonn. “Het is bekend dat ME/cvs optreedt na ernstige infecties, bijvoorbeeld in de nasleep van mononucleosis, herpesinfectie of COVID-19. Als gevolg van de COVID-19-pandemie zal het aantal gevallen naar verwachting aanzienlijk toenemen. Deze vallen binnen het spectrum van klachten dat lang-COVID wordt genoemd.”
Immuunsysteem op het verkeerde spoor?
Bevindingen suggereren dat ME/cvs-patiënten een disfunctie van het immuunsysteem ontwikkelen die bijdraagt aan veel van de symptomen. De leden van het landelijke onderzoeksnetwerk gaan verschillende aspecten van deze hypothese onderzoeken. “In ons deelproject zijn we van plan om de witte bloedcellen van patiënten die door ME/cvs zijn getroffen en die eerder mononucleosis, COVID-19 of andere infecties hebben opgelopen, gedetailleerd te bekijken”, legt Aschenbrenner uit.
Gezocht: markers…
Om de status van de immuuncellen te beoordelen, gebruikt het team van de Bonn-wetenschapper zeer gevoelige technieken. “We gaan onder meer het zogenaamde transcriptoom analyseren. Dit is een moleculaire signatuur waaruit kan worden afgeleid hoe een afweercel het doet en of deze gezond is of dat er sprake is van disfuncties”, zegt Aschenbrenner. “Omdat transcriptoomgegevens complex zijn, zullen we geavanceerde computationele benaderingen gebruiken voor de analyse. Door dit te doen hopen we patronen te vinden in de gegevens die typerend zijn voor ME/cvs.” Op deze manier willen de onderzoekers een verband leggen tussen klinische symptomen en gebeurtenissen op cellulair niveau. “Momenteel kan ME/cvs alleen moeizaam worden gediagnosticeerd op basis van symptomen. Tot nu toe zijn er geen laboratoriumparameters die kunnen worden gebruikt om het klinische profiel van de ziekte te identificeren. Dergelijke biomarkers zouden de diagnose enorm vereenvoudigen.“
Het identificeren van dergelijke markers is een belangrijk doel van het Bonn-onderzoeksproject, geleid door Anna Aschenbrenner in samenwerking met Joachim Schultze (DZNE) en Leif Erik Sander (Charité). Een andere is het vinden van benaderingen voor therapie. “Als we uit onze gegevens kunnen opmaken of er disfuncties zijn in de immuuncellen en waaruit die bestaan, dan opent dat de mogelijkheid om er iets aan te doen. Hiervoor willen we kandidaat-geneesmiddelen identificeren”, zegt Aschenbrenner. In de zin van zogenaamde drug repurposing gaat het om reeds goedgekeurde verbindingen die tot nu toe in een andere context zijn gebruikt. “Het voordeel van deze aanpak is dat dergelijke medicijnen in principe al veilig en verdraagbaar zijn. Daardoor bereiken ze patiënten sneller dan wanneer een nieuw medicijn jarenlang ontwikkeld en getest zou moeten worden. Daar willen we met ons onderzoek aan bijdragen.