In voorgaande jaren hebben verschillende studies een verband aangetoond tussen psychologische stress en verminderde immuunafweer, maar de mechanismen waren niet goed opgehelderd. Sophie Ugolini, Inserm Research Director van het Centre of Immunology Marseille-Luminy, en haar collega’s van CNRS en Aix-Marseille Université hebben onlangs aangetoond dat een dergelijk verband grotendeels wordt gemedieerd door een type receptor dat bindt aan stresshormonen: de β2-adrenerge receptor. Hun bevindingen zijn gepubliceerd in Journal of Experimental Medicine.
Sinds enkele jaren is de wetenschappelijke gemeenschap geïnteresseerd in de effecten van psychologische stress op de gezondheid. Studies hebben aangetoond dat wanneer een infectie toeslaat, stress is gekoppeld aan verminderde effectiviteit van het immuunsysteem. Sophie Ugolini, Inserm Research Director van het Centre of Immunology Marseille-Luminy (Inserm / CNRS / Aix-Marseille Université), heeft met haar team getracht de biologische mechanismen achter dit fenomeen te verklaren. De onderzoekers richtten zich op receptoren die op het oppervlak van veel van de lichaamscellen (inclusief de immuuncellen) tot expressie worden gebracht en die specifiek zijn voor de stresshormonen adrenaline en noradrenaline – de β2-adrenerge receptoren.
Om hun rol te bestuderen reproduceerde het team eerst een situatie van chronische stress bij muizen door gedurende zeven dagen een molecule toe te dienen die, net als de stresshormonen, de β2-adrenerge receptoren stimuleert. Vervolgens hebben ze de dieren blootgesteld aan een virus uit de herpesfamilie, cytomegalovirus MCMV. Het sterftecijfer van de “gestresseerde” muizen die het molecuul hadden gekregen, bleek veel hoger te zijn dan dat van de onbehandelde muizen (90% versus 50%).
De onderzoekers evalueerden vervolgens de weerstand van de dieren tegen infecties in afwezigheid van deze receptoren. Dit omvatte het nemen van muizen die genetisch gemodificeerd waren om geen β2-adrenerge receptoren te hebben en deze bloot te stellen aan cytomegalovirus. Bij deze dieren konden de stresshormonen niet langer binden aan β2-receptoren en als gevolg daarvan niet langer kunnen werken. Ze vertoonden een veel grotere weerstand tegen de virale infectie (90% overleving versus slechts 50% voor de controlemuizen). Deze eerste bevindingen suggereren daarom dat stimulatie van de β2-adrenerge receptoren door de stresshormonen verantwoordelijk is voor het verzwakken van het immuunsysteem in situaties van psychologische stress.
Om de betrokken mechanismen beter te begrijpen, analyseerde het team ook de immuunrespons van de muizen zonder β2-adrenerge receptoren. Ze zagen een verhoogde productie van inflammatoire cytokines – moleculen geproduceerd door de immuuncellen die de eliminatie van virussen bevorderen.
De onderzoekers ontdekten dat de β2-adrenerge receptoren vooral de reactie van bepaalde immuuncellen, bekend als natuurlijke killercellen (NK), remmen. Gestimuleerd door de stresshormonen, voorkomen de β2-adrenerge receptoren dat de NK-cellen een bepaald type cytokine produceren dat nodig is om virussen te elimineren.
“We hebben in een experimentele omgeving bevestigd dat de stresshormonen die binden aan de β2-adrenerge receptoren de immuunrespons verminderen, wat een afname van de productie van bepaalde inflammatoire cytokines vereist om virussen te elimineren”, specificeert Ugolini. Volgens de onderzoeker kan dit onderzoek nieuwe therapeutische wegen openen. “Door te focussen op de β2-adrenerge receptor, zou het in sommige ziektes mogelijk zijn om de immuunremmen door stressstoornissen te deactiveren”, besluit ze.