Na een beroerte is er een verhoogd risico op een tweede. Tot nu toe was het bekend dat als taalgebieden in de linker hemisfeer tijdens de eerste aanval werden aangetast, de taal vaak bijzonder beperkt is. Om de taalvaardigheid te behouden, gaan de hersenen meestal aangrenzende gebieden op en kort ook de tegenhangers aan de rechterkant.
Het was echter onduidelijk of dit na een tweede aanval nog steeds zou gebeuren en of de activering van de rechterhersenhelft gebieden de regeneratie überhaupt ondersteunt. Wetenschappers van het Max Planck Institute for Human Cognitive and Brain Sciences (MPI CBS) hebben nu een antwoord gevonden door virtuele laesies te gebruiken. Het lijkt er inderdaad op dat de rechterhersenhelft een constructieve rol speelt bij het behoud van de functie na grote laesies en herhaalde beroertes. Deze bevindingen kunnen de therapie voor de getroffenen helpen verbeteren.
Het is nu algemeen bekend dat de hersenen veel beter vervormbaar zijn dan ooit werd gedacht. Zelfs na een beroerte of hersenletsel slagen de hersenen er vaak in een nieuw evenwicht te vinden tussen de mislukte regio’s en de functies die ze dienen. Gewoonlijk worden aangrenzende regio’s geactiveerd, evenals homologen aan de andere kant van de hersenzijde. Tijdens de taalverwerking zijn de homologen van de links-dominante taalgebieden doorgaans minder actief en worden ze door de dominante helft in toom gehouden – tot het noodgeval zich voordoet.
Tot nu toe was het onduidelijk of deze mechanismen ook bij een tweede aanval van toepassing zijn. Behoudt het brein zijn aanpassingsvermogen? Dit is belangrijk omdat tot 15 procent van de getroffenen een tweede beroerte krijgt. Daarnaast was er onenigheid over de vraag of een geactiveerde rechter hersenhelft over het algemeen goed is voor genezing. Sommige onderzoeken suggereren dat de betrokkenheid van de rechterhersenhelft het herstel helpt, althans op korte termijn. Anderen hadden echter aangetoond dat een verlies van taalgebieden in de linkerhelft de rechterhelft letterlijk kan belemmeren. De bijdrage van de rechterhersenhelft heeft dan niets met taal te maken en kan voor verwarring zorgen. De hersenen komen uit de pas. Verder hadden studies ook aangetoond dat de patiënten beter af zijn als de overactieve helft wordt geremd door remmende magnetische stimulatie. De activiteit verschuift steeds meer terug naar de linker hersenhelft. Het wint opnieuw de overhand.
Wetenschappers van het Max Planck Institute for Human Cognitive and Brain Sciences (MPI CBS) in Leipzig hebben nu ontdekt dat de hersengebieden aan de rechterkant ook actiever worden als er een tweede blessure is in de linkertaalgebieden. “In de herstelde hersenen was de bijdrage aan de rechterkant nog steeds klein na de eerste stoornis. Na het tweede evenement, waarbij grote delen van de linker hersenhelft niet meer werken, wordt zijn rol veel belangrijker ”, legt Gesa Hartwigsen, onderzoeksgroepleider bij het MPI CBS en eerste auteur van het artikel, dat is gepubliceerd in de hoogstaand, open access tijdschrift elife. “De tweede laesie verhoogde de bijdrage van de rechter hersenhelft”, aldus Hartwigsen.
De wetenschappers onderzochten deze relaties met 12 patiënten bij wie de regio’s voor de verwerking van geluidseigenschappen in de linkerhersenhelft gewond waren. Het incident was hen minstens zes maanden eerder overkomen. Hun brein kreeg de kans om te regenereren en zich aan te passen aan de nieuwe situatie. De onderzoekers simuleerden de tweede verstoring met behulp van zogenaamde transcraniële magnetische stimulatie, die kan worden gebruikt om bepaalde delen van de hersenen kort te stoppen door middel van elektrische stimuli. Het kan worden gebruikt om te simuleren hoe de hersenen zouden reageren als bepaalde gebieden daadwerkelijk falen als gevolg van een beroerte of andere gebeurtenissen – en hoe dit bijvoorbeeld het vermogen om geluiden te herkennen beïnvloedt. Om dit te doen, gebruikten Hartwigsen en haar team een eenvoudige beslissingstaak. De deelnemers hoorden het woord “kat” en moesten beslissen of het uit een of twee lettergrepen bestond. De individuele beperking voorspelde de activering aan de rechterkant. De onderzoekers ontdekten ook dat hoe sterker de vezelverbinding tussen de zustergebieden aan de rechterkant, hoe minder de patiënt werd beïnvloed door de onderbreking aan de linkerkant.
“Deze resultaten laten zien dat na grootschalige verstoringen, waarbij grote delen van de linkerhersenhelft niet meer naar behoren functioneren, de rechterhelft waarschijnlijk een gunstige rol speelt. Vaak is er veel weefsel in de linker hersenhelft dat slechts in beperkte mate werkt en ondersteuning van de rechterkant nodig heeft. “Andere onderzoeken tonen aan dat herstel wordt geholpen wanneer de geactiveerde rechterkant later naar beneden zichzelf reguleert en dus bijdraagt aan normalisatie aan de linkerkant”, aldus Hartwigsen. Aan de andere kant, als de rechterhelft permanent up-gereguleerd blijft, wordt de genezing vertraagd.
Bevindingen over hoe het beschadigde brein zich aanpast aan herhaald letsel, kan de therapie van patiënten met een beroerte op lange termijn helpen verbeteren. “Hierdoor kan het op een gegeven moment mogelijk zijn om te beoordelen of het nuttiger zou zijn om specifieke gebieden omhoog of omlaag te regelen”, zegt Hartwigsen vol vertrouwen.