Aartsvijand diabetes zou bondgenoot kunnen worden

Dick Schrauwen [1]

Universiteit van Montreal [2]

Wanneer mensen over diabetes praten, hebben ze meestal ook over insuline. Diabetes is een ziekte die miljoenen mensen over de hele wereld treft. Insuline is een hormoon dat helpt deze ziekte onder controle te houden. Er zal binnenkort een nieuwe term in het gesprek opduiken: glucagon [3].

Glucagon werd altijd gezien als een hormoon waarvan het enige doel was het effect van insuline te neutraliseren. Maar Jennifer Estall, een onderzoeker aan het Montreal Clinical Research Institute (IRCM) [4], daagt dit dogma uit.

In een nieuwe studie gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) [5] ontrafelt haar team een aanpassingsmechanisme dat betrokken is bij het reguleren van de insulineactiviteit. De bevindingen tonen aan dat glucagon daarbij een cruciale rol speelt en daarom een beschermende factor (tegen diabetes) kan zijn.

TWEE TEGENOVERGESTELDE HORMONEN

Diabetes doet zich voor wanneer het lichaam niet langer in staat is om glucose op te slaan. Daardoor kan de bloedsuikerspiegel te hoog worden. Na verloop van tijd kan dit leiden tot ernstige complicaties.

Diabetes werd beschouwd als een dodelijke ziekte totdat Canadese onderzoekers in 1922 insuline ontdekten en het kon worden ingezet bij de behandeling.

"Wanneer onze bloedsuikerspiegels te hoog worden, stuurt insuline een signaal naar het lichaam om de overmaat aan glucose in onze weefsels op te slaan als energievoorraad. Ook vertelt Insuline aan de lever om te stoppen met het produceren van suiker", zegt Dr. Estall, die leidinggeeft aan de `Molecular Mechanisms of Diabetes Research Unit` van het IRCM.

Estall: "Glucagon werkt tegenovergesteld en beveelt de lever om indien nodig de opgeslagen reserves aan te spreken om zodoende suiker te vrij maken. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer we vasten of wanneer het lichaam meer energie verbruikt dan normaal zoals tijdens het sporten."
SAMEN STERKER

Door hun tegengestelde effecten werden insuline en glucagon lange tijd gezien als hormonen die tegen elkaar strijden om hun signaal naar de lever te sturen. In feite hebben veel wetenschappers veronderstelt dat glucagon een risicofactor was voor diabetes als dat hormoon te actief is of als het in te grote hoeveelheden wordt afgescheiden (door de alvleesklier).

In het verleden probeerden onderzoekers behandelingen te ontwikkelen om het effect van glucagon te remmen maar de effectiviteit van die behandelingen bleken onvoorspelbaar. Estall, een universitair hoofdonderzoeker aan Université de Montréal en adjunct-professor aan de McGill University heeft nu een verklaring gevonden waarom deze (glucagon-remmende) benadering niet overtuigt: haar team heeft aangetoond hoe glucagon juist een bescherming kan zijn tegen diabetes.

"Wanneer je een bepaalde periode niets eet, bijvoorbeeld als je 's nachts slaapt, zijn de glucagon-niveaus hoger," zegt ze. "Op deze manier kan je lichaam zijn energiereserves gebruiken en voorkomen dat je bloedsuikerspiegel te laag wordt en resulteert in hypoglycaemie dat duizeligheid, verwarring en in ernstige gevallen zelfs coma kan veroorzaken.

Estall: "We ontdekten dat glucagon nog een andere functie heeft. Het bereidt de lever voor zodat het orgaan beter reageert op het signaal van insuline om te stoppen met het produceren van suiker als het lichaam dat niet langer nodig heeft, bijvoorbeeld als je opstaat en je ontbijt nuttigt."

Op basis van hun waarnemingen in cellen van muizenlevers ontdekten de IRCM-onderzoekers dat glucagon een eiwit nodig heeft dat PGC1A wordt genoemd om de reactie op insuline te reguleren. Dit was opwindend voor de eerste auteur van het onderzoek, Aurèle Besse-Patin, PhD: "Activering van PGC1A leidde niet tot hyperglycemie (een te hoge bloedsuikerspiegel) zoals eerder werd gedacht. In plaats daarvan reageerden de muizen juist beter op insuline.".

Estall voegt daaraan toe: "In feite kan het nuttig zijn om hoge glucagon en PGC1A-niveaus te hebben. Zonder die hogere niveaus reageert de lever minder snel op insuline nadat je hebt gegeten waardoor het langer duurt totdat de bloedsuikerspiegel weer normaal is."

Estall verwacht van deze doorbraak onderzoekers aanmoedigt om glucagon en PGC1A beter te bekijken. Grondig onderzoek is grotendeels achterwege gelaten omdat verondersteld werd dat de stoffen een ongunstig effect hebben op de lever.

Estall sluit af met: "We hopen dat ons werk zal helpen nieuwe therapeutische aangrijpingspunten te identificeren tegen diabetes en andere stofwisselingsziekten."
VERWIJZINGEN

[1] Bewerking van onderstaand persbericht
- https://eurekalert.org/pub_releases/2019-03/uom-dse030519.php

[2] Université de Montréal, Université de Montréal
- https://www.umontreal.ca/

[3] Insuline, glucagon
- https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/diabetes-in-het-algemeen/woordenboek/glucagon

[4] Montreal Clinical Research Institute (IRCM)
- https://ircm.qc.ca/en

[5] Publicatie
- https://www.pnas.org/content/116/10/4285