Opioïden leiden bij mensen die lijden aan dementie
tot een verdrievoudiging van schadelijke bijwerkingen
Dick Schrauwen [1]
INLEIDING
Onderzoekers van de Universiteit van Exeter, King's
College London en de Universiteit van Bergen presenteren
twee studies op de Alzheimer's Association International
Conference 2018 (AAIC) [2]. Deze studies laten een
aanzienlijke toename van schadelijke bijwerkingen zien
van algemeen voorgeschreven opioïden [8] bij mensen met
dementie. De onderzoekers hebben ook een verklaring
gevonden waardoor de bijwerkingen zo veel ernstiger zijn
bij mensen die lijden aan dementie.
SAMENVATTING
De onderzoekers deden een experiment waaraan 162
bewoners van verzorgingstehuizen in Noorwegen deelnamen.
De proefpersonen werden willekeurig geselecteerd en
toegewezen aan twee groepen: een experimentele groep en
een controlegroep [3]. Het onderzoeksteam zag een
aanzienlijke toename van bijwerkingen, zoals
persoonlijkheidsveranderingen, verwarring en sedatie.
Deze bijwerkingen hebben ernstige gevolgen voor de
kwaliteit van leven van mensen met dementie. Het team
pleit voor verder onderzoek om de juiste dosis van
opioïden zoals buprenorfine te bepalen voor mensen met
dementie.
ACHTERGROND
Ongeveer de helft van demente bewoners in
verzorgingstehuizen heeft ernstige pijnklachten. Eerder
onderzoek toont aan dat die pijn vaak niet wordt
onderkend of dat de pijnbestrijding te kort schiet. Dit
leidt tot negatieve gevolgen voor de kwaliteit van leven
van de betrokkenen.
Artsen in verzorgingstehuizen kiezen voor
pijnbestrijding aanvankelijk voor paracetamol. Daarna
schakelen ze over op opioïden [4]. Ongeveer 40% van de
demente bewoners in verzorgingstehuizen krijgen deze
zware pijnstillers voorgeschreven. Opioïden verlichten
de pijn effectief maar het huidige voorschrijfprotocol
doet geen recht aan de specifieke situatie van mensen
met dementie. Deze groep kan toe met een lagere dosering
en is bijzonder gevoelig voor bijwerkingen.
EXPERIMENT
Het team dat het onderzoek uitvoerde, stond onder
leiding van de Universiteit van Bergen. Aan het
experiment namen 162 bewoners uit 47 Noorse
verzorgingstehuizen deel. De deelnemers leden allemaal
aan vergevorderde dementie en aanzienlijke depressie.
Bij de deelnemers die buprenorfine [5] kregen, vertoonde
ernstige schadelijke bijwerkingen. De negatieve
verschijnselen waren drie keer groter dan in de
controlegroep die een placebo kreeg. Bovendien waren de
deelnemers met buprenorfine significant minder actief.
TOELICHTING
Clive Ballard, hoogleraar in ouderdomsziekten aan de
medische faculteit van de Universiteit van Exeter licht
het onderzoek toe. Pijn is een symptoom dat enorme
stress kan veroorzaken en het is belangrijk dat we
verlichting kunnen bieden aan mensen met dementie.
Jammer genoeg leidt de huidige behandelpraktijk juist
tot meer schade als we proberen de pijn te verlichten.
We hebben dringend meer onderzoek nodig op dit gebied om
de juiste dosering te bepalen. We moeten het beste
behandeltraject vaststellen voor mensen met dementie en
de juiste dosering voor deze groep verder onderzoeken.
VERKLARING
Belangrijk is dat onderzoek van professor Ballard en
zijn team ook een mechanisme presenteert dat de
overgevoeligheid verklaart. Mensen met dementie
produceren meer endogene opioïden (zoals endorfine) [5]
die de werking van opioïden versterken.
MUIZENSTUDIE
De andere studie werd op het AAIC gepresenteerd als een
poster. In deze studie werden muizen met artritis en met
of zonder Alzheimer onderzocht. Pijn door artritis werd
in alle muizen bestreden met morfine [6]. De muizen met
Alzheimer waren veel gevoeliger voor morfine dan de
muizen zonder Alzheimer. De Alzheimer-muizen konden toe
met een lagere dosis om de pijn te verlichten. Als de
Alzheimer-muizen een `normale` dosis kregen, vertoonden
ze ernstige nadelige bijwerkingen. Bovendien bleek uit
deze studie dat de Alzheimer-muizen significant meer
endorfines en andere endogene opioïden produceerden.
De studie concludeert dan ook dat de dosering van
opioïden bij mensen met Alzheimer dringend moet worden
herzien om te komen tot een effectievere en veiliger
pijnbestrijding zonder onnodige schade.
LINKS
[1] Dit artikel is een bewerking van het onderstaande
persbericht van de University of Exeter
-
https://www.exeter.ac.uk/news/featurednews/title_671935_en.html
[2] Alzheimer conferentie 2018
-
https://www.alz.org/aaic/overview.asp AAIC
(Alzheimer's Association International Conference),
22-26 juli 2018, Chicago, Verenigde Staten
[3] Randomized controlled trial, zie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Randomized_controlled_trial
[4] De verslavende werking van de opioïde pijnstiller
`Oxycodon` was vorige week in het nieuws
-
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-pijnstiller-oxycodon-heeft-zijn-onschuld-verloren~bd869f17/
-
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-dokter-als-dealer-in-nederland-is-allang-sprake-van-een-stille-opioide-epidemie-~b7012083/
- Zie ook de papieren uitgave van de Volkskrant van
zaterdag 21 juli 2018.
[5] buprenorfine, zie:
https://www.apotheek.nl/medicijnen/buprenorfine
[6] Zie:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Opio%C3%AFde_peptide
[7] Zie:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Morfine
[8] Opioïden zijn pijnstillers gewonnen uit opium of
met een vergelijkbare chemische structuur als morfine.
Zie:
https://duckduckgo.com/?q=opioïde
