Langdurig cafeïnegebruik verergert symptomen alzheimer

Universitat Autonoma de Barcelona

Het is bekend dat geheugenproblemen kenmerkend zijn voor de ziekte van Alzheimer. Maar er horen ook neuropsychiatrische kenmerken bij deze ziekte en die kunnen zich al in de eerste stadia van de ziekte voordoen. Ze staan internationaal bekend als BPSD, Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia, ofwel gedrags- en psychologische symptomen bij dementie. Het gaat om symptomen zoals angst, apathie, depressie, hallucinaties, achterdocht, sundowning (het ‘zonsondergangsyndroom’) etc.; een reeks symptomen die zich op verschillende manieren kunnen voordoen bij individuele patiënten. Deze symptomen zijn de grootste bron van spanning en problemen bij zowel patiënten als verzorgers.

Koffie of cafeïne wordt de laatste tijd genoemd als een strategie om dementie te voorkomen voor patiënten met alzheimer en het zou ook helpen bij het normale verouderingsproces. Dit vanwege de werking van cafeïne als blokker van moleculen genaamd adenosinereceptoren, die verstoringen en ziektes kunnen veroorzaken op oudere leeftijd. Er is echter enig bewijs dat cafeïne het tegengestelde effect zou kunnen hebben als de cognitieve en de neuropsychiatrische symptomen zich eenmaal hebben ontwikkeld.

Om dit te onderzoeken werd een studie uitgevoerd met een muizenmodel van normaal ouder wordende muizen en muizen met alzheimer. “Alzheimer ontwikkelt zich bij muizen op een manier die erg lijkt op die bij mensen met een vroege vorm van de ziekte. Ze vertonen niet alleen de typerende cognitieve problemen maar ook een aantal van de BPSD-achtige symptomen, dus is dit een waardevol model om te onderzoeken of de voordelen van cafeïne de mogelijke negatieve effecten kunnen compenseren,” verklaart Raquel Baeta-Corral, eerste auteur van de studie.

“Eerder hadden we het belang van de adenosine A1-receptor als de oorzaak van sommige nadelige effecten van cafeïne al aangetoond. Nu simuleerden we een langetermijn orale toediening van een lage dosis cafeïne (0,3 mg/mL), gelijk aan drie kopjes voor een menselijke koffiedrinker, om de vraag te beantwoorden die relevant is voor mensen met alzheimer, maar ook voor de ouder wordende bevolking in het algemeen. Deze vraag beantwoorden zou bij mensen jaren in beslag nemen omdat we zouden moet wachten totdat de patiënten oud waren geworden,” aldus dr. Björn Johansson, onderzoeker en arts aan het Karolinska University Hospital. Bij het onderzoek werd gekeken naar de vroege stadia tot aan de meer gevorderde stadia van de ziekte en tevens naar de gezond gebleven oudere muizen.

De resultaten wijzen uit dat cafeïne het gedrag van gezonde muizen verandert en de neuropsychiatrische symptomen van muizen met alzheimer verergert. De onderzoekers ontdeketen significante effecten in de meeste onderzochte variabelen, vooral in relatie tot “neofobie”, ofwel de angst voor al het nieuwe, en bij angstgerelateerde gedragingen en emotionele en cognitieve flexibiliteit.

Bij muizen met alzheimer wordt het BPSD-achtige profiel versterkt door deze toename van neofobie en angstgerelateerde gedragingen. Het leervermogen en het geheugen, die sterk worden beïnvloed door angst, werden nauwelijks beter door de cafeïne.

“Onze waarneming van nadelige effecten van cafeïne in het alzheimer-muizenmodel suggereert, samen met eerdere klinische observaties, dat een verergering van BPSD-achtige symptomen de gunstige cognitieve effecten van cafeïne gedeeltelijk kan verstoren. Deze resultaten zijn relevant als er mogelijke nieuwe, van koffie afgeleide behandelingen voor dementie worden ontwikkeld en getest,” zegt dr. Lydia Gimenez-Llort, onderzoeker van de Department of Psychiatry and Legal Medicine van de UAB en hoofdonderzoeker van het project.

De resultaten van de studie zijn onderdeel van het proefschrift van Raqel Baeta-Corral, eerste auteur van de studie. Ze zijn het product van onderzoek geleid door Lydia Gimenez-Llort, Directeur van de Medical Psychology Unit, Department of Psychiatry and Legal Medicine en onderzoeker aan het UAB-instituut voor neurowetenschappen, samen met dr. Björn Johansson, onderzoeker aan het Department of Molecular Medicine and Surgery van het Karolinska Instituut en het Department of Geriatrics van het Karolinska Universiteitsziekenhuis in Zweden, onder het kaderprogramma van het Health Research Fund project van het Institute of Health Carlos III.

Vertaling: Astrid Zwart