Antidepressiva Paxil - Hoe een jury in Chicago gelijk kreeg
Auteur: Johanna Ryan / RxISK.org
Op 20 april kende een federale jury in Chicago 3 miljoen dollar
toe aan de weduwe van een man die zichtzelf zeven jaar geleden voor
de metro had gegooid. De zelfmoord van Stewart Dolin, zo
concludeerden zij, was niet het gevolg van een depressie, of van de
angst of de stress die zijn werk als bedrijfsjurist met zich
meebracht. Het was veeleer zijn medicatie die tot zijn dood had
geleid: een generieke versie van paroxetine, of Paxil, het
commercieel zeer succesvolle medicijn tegen depressie dat wordt
gemaakt door GlaxoSmithKline (GSK).
Paxil behoort tot de klasse van antidepressiva genaamd SSRI’s
(selectieve serotonine-heropnameremmers). SSRI’s horen in Amerika en
wereldwijd tot de vaakst voorgeschreven medicijnen die worden
gebruikt om een breed scala van emotionele kwalen, van verdriet tot
sociale angst, te behandelen. Maar hoewel veel mensen vinden dat ze
helpen, staan ze er ook om bekend dat ze sommige patiënten
prikkelbaar en angstig kunnen maken.
In extreme gevallen kan dit zich uiten in een toestand die bekend
staat als acathisie – intense emotionele onrust en fysieke
rusteloosheid die zo ondraaglijk kan zijn dat degene die er last van
heeft tot zelfmoord gedreven wordt. Dat overkwam Stewart Dolin, zo
staat vast voor zijn vrouw Wendy. Nadat ze zes weken lang de
bewijzen hadden aangehoord was de jury het daarmee eens.
Zij kwamen ook overeen dat GSK volledig op de hoogte was geweest
van de risico’s op acathisie en zelfmoord als gevolg van Paxil, maar
dat zij nagelaten hadden degenen die het voorschrijven daarvoor te
waarschuwen. In de woorden van Michael Baum, advocaat voor Dolin:
“GSK weet al 20 jaar dat Paxil ertoe kan leiden dat mensen van alle
leeftijden tot zelfmoord worden gedreven…GSK verzweeg niet alleen
het risico, maar stak de kop in het zand en negeerde talrijke
zelfmoorden die in de klinische proeven van GSK voorkwamen.”
Generieke medicijnen en het dilemma
Wendy Dolins overwinning wijst ook op een enorm dilemma in de
huidige wetgeving. In 2011 verbood het Hooggerechtshof in de VS
consumenten om de fabrikanten van generieke geneesmiddelen te
vervolgen, die verzuimden te waarschuwen tegen de risico’s ervan.
Dat komt doordat de generieke pil volgens de wet niet alleen
dezelfde ingrediënten moet bevatten als de merknaam-versie, maar ook
hetzelfde waarschuwingsetiket, uitgegeven door de oorspronkelijke
ontwikkelaar van de merknaam-versie van het middel. Maar omdat zij
geen generieke pillen produceren, houden GSK en andere
medicijnfabrikanten vol dat zij niet aansprakelijk gesteld kunnen
worden voor schade die het gevolg is van een verkeerd of misleidend
etiket.
In 2014 besliste de rechtbank in Chicago echter dat dit ervoor
zorgde dat patiënten geen enkele wettelijke bescherming meer hadden
en zij stonden Wendy Dolin toe om een zaak tegen GSK aan te spannen.
De hele farmaceutische industrie zal zeer geïnteresseerd zijn in het
beroep van GSK hiertegen.
Wat gebeurde er met Stu Dolin?
Op zijn 57e was Stu Dolin al dertig jaar lang bedrijfsjurist. Hij
was senior partner in de multinational Reed Smith en verdiende
ongeveer een miljoen dollar per jaar. Hij en Wendy waren al bij
elkaar sinds de hoogste klas van de middelbare school en nog steeds
onafscheidelijk; met hun twee volwassen kinderen ging het goed en ze
konden het goed vinden met hun vader. Stu Dolin werkte hard maar hij
hield ook van reizen, sporten en omgaan met zijn gezinsleden en een
groepje goede vrienden. Hij leek allesbehalve depressief.
Op zijn leeftijd werd Dolin niet geacht enig risico te lopen wat
betreft problemen met Paxil. De FDA had in 2004 de verplichting
ingevoerd om een “black box warning” (waarschuwing voor mogelijk
ernstige of dodelijke bijwerkingen) op Paxil en andere SSRI’s te
zetten, waarin artsen attent gemaakt werden op het risico op
zelfmoord bij kinderen en tieners. De waarschuwing werd later
ingevoerd voor alle antidepressiva en uitgebreid naar patiënten tot
24 jaar. Maar een waarschuwing voor oudere volwassenen kwam er niet,
gebaseerd op het bewijs dat GSK en andere medicijnfabrikanten hadden
aangevoerd.
In de zomer van 2010 begon Stu Dolin met consulten bij een
counselor vanwege angst en ongerustheid die te maken had met stress
op het werk. Hij had al een of twee keer eerder hulp gezocht voor
soortgelijke problemen. De grote recessie duurde al twee jaar en de
sfeer in financiële centrum van Chicago was zeer gespannen. Een
goede vriend en medepartner bij Reed Smith verklaarde dat de
ongerustheid van Dolin niets bijzonders was. Zijn counselor werkte
aan ontspannings- en probleemoplossende technieken met hem en
beschouwde hem niet als iemand die risico liep op zelfmoord.
De huisarts, ook een oude vriend, schreef Paxil voor. Dr.
Sachmann dacht niet dat Stu een psychiater nodig had; het was een
normale stressreactie die geen specifieke behandeling behoefde. Maar
twee dagen nadat hij was begonnen met Paxil zagen de mensen om Stu
Dolin heen zorgwekkende veranderingen. Zijn humeur wisselde van blij
en vol vertrouwen op het ene moment naar geagiteerd of huilerig op
het volgende. Zijn vrouw Wendy herinnerde zich dat hij niet zichzelf
leek. Voor het eerst vroeg hij zijn counselor om een noodconsult;
zij was dermate bezorgd dat ze de volgende ochtend belde en hem
dringend aanraadde om dr. Sachmann te vragen om een
kalmeringsmiddel. Dezelfde dag, na een zakenlunch, liep hij het Blue
Line metrostation in waar een medepassagier hem geagiteerd heen en
weer zag ijsberen. Toen de trein arriveerde gooide hij zichzelf
ervoor.
De jury en de March for Science
Als Paxil echt zoveel gevaar opleverde, zei de advocaat van GSK
Andrew Bayman, waarom had niemand dat dan gezegd? Wat hij
impliceerde was duidelijk: Dit was een gevestigd medicijn, een
basismedicijn in de moderne geneeskunde. Het moest toch goed
onderzocht zijn door respectabele wetenschappelijke deskundigen. Als
de jury dat niet kon inzien dan hadden ze misschien geen oog voor de
wetenschap erachter.
Twee dagen na de uitspraak demonstreerden 40.000 mensen in
Chicago tegen wat zij zagen als aanvallen op het wezen van de
wetenschap door de nieuwe regering in Washington: de opwarming van
de aarde zou bijvoorbeeld een Chinese hoax zijn, autisme zou
ontstaan door het mazelen-bof-rodehond-vaccin. Ook keerde Washington
zich tegen het toewijzen van wetenschapsgelden uit publieke middelen
aan instituten als de EPA (agentschap voor bescherming van
volksgezondheid en milieu) en de nationale Instituten voor
Volksgezondheid. Het is duidelijk dat niets meer sympathie zou
opwekken voor GSK dan als ze zichzelf zouden afschilderen als het
zoveelste slachtoffer van de “antiwetenschapshysterie”.
Heel wat Amerikanen, die het idee bevestigd zien dat de ellende
van de natie te wijten is aan de frivole rechtszaken die andere
mensen aanspannen, zouden gevoelig kunnen zijn voor die claim. “Ik
leef mee met het verlies van die vrouw maar dit is echt een
voorbeeld van hoe een jury de mist kan ingaan,” zei een lezer van de
Chicago Tribune. “We hebben allemaal last van enorme zorgpremies en
medicijnkosten vanwege onwetende jury’s en hebzuchtige advocaten,”
en een ander schreef: “Vraag me af waarom hij zo depressief was?”
Ze zouden verrast zijn als ze wisten dat dat de uitspraak van de
jury minder gebaseerd was op de pleidooien van hyperventilerende
juristen dan op een zes weken lange onderdompeling in de wetenschap
van klinische onderzoeken, antidepressiva, statistische
significantie en medicijnregelgeving. De juryleden zouden, getuige
hun inspanningen, juist eerder een plaats verdienen op het podium
van de March for Science.
Zij hoorden dr. David Ross aan, voormalig senior wetenschapper
regelgeving bij de FDA, die getuigde dat “GSK niet eerlijk was”
tegen FDA-inspecteurs over de zelfmoordrisico’s van Paxil. Dr. Ross
legde uit dat de FDA niet zelf nieuwe medicijnen test, maar afgaat
op studies die worden uitgevoerd door de bedrijven zelf: “We weten
alleen wat we te zien krijgen.” De analyse van GSK van de eigen
klinische proeven wees uit dat depressieve patiënten die Paxil
gebruikten een 8,9 keer zo hoge score op suïcidaal gedrag vertoonden
dan degenen die een placebo kregen. Echter, zo getuigde dr. Ross,
het bedrijf had de resultaten verkeerd weergegeven, zodat de
verhoogde kans op zelfmoordpogingen door Paxil maar 1,8 leek te
zijn, wat de FDA ertoe bracht te geloven dat het verschil niet
significant was.
Zij hoorden dr. David Healy uit Groot-Brittannië aan, een
deskundige op het gebied van SSRI’s, die uitlegde dat men in de
psychiatrie al vijftig jaar weet dat antidepressiva agitatie en
zelfmoord kunnen veroorzaken bij sommige patiënten. SSRI’s houden
een hoger risico in dan oudere medicijnen, gewelddadige suïcidale
handelingen komen aanmerkelijk vaker voor. Afgaand op zijn eigen
ervaring in het uitvoeren van klinische proeven, legde Healy aan de
jury uit hoe GSK het zelfmoordrisico had verborgen, namelijk vooral
door hogere aantallen zelfmoorden en zelfmoordpogingen te melden dan
er werkelijk waren bij proefpersonen die een placebo hadden
gekregen, waardoor Paxil in vergelijking daarmee veiliger leek dan
het eigenlijk was. Hij legde ook uit hoe aantoonbaar suïcidaal
gedrag kon worden ondergebracht onder misleidende termen zoals
“emotionele labiliteit”.
Zij hoorden dr. Joseph Glenmullen, professor klinische
psychiatrie aan de Harvard Medical School en degene die Dolins
behandeldossiers had nagekeken, getuigen dat de oorspronkelijke
angstsymptomen heel anders waren dan de symptomen van acathisie,
opgewekt door de medicijnen, die Dolin had vertoond in de dagen voor
zijn zelfmoord.
Glenmullen getuigde dat hij er 100% zeker van was dat de oorzaak
van Dolins zelfmoord Paxil was en niet werkstress. Het etiket op het
medicijn zou er echter toe geleid hebben dat zijn arts geloofde dat
dit niet kon voorkomen bij een man van middelbare leeftijd.
Lot van GSK wellicht bezegeld door eigen deskundigen
Natuurlijk kreeg GSK ook de kans om met wetenschappelijk bewijs te
komen. Maar steeds weer werden de eigen werknemers en aangetrokken
deskundigen gedwongen toe te geven op de belangrijkste punten van
Dolins team. Dr. Anthony Rothschild, die beweert expert te zijn in
“psychologische lijkschouwingen”, kon de jury er niet van overtuigen
dat Stu Dolins zelfmoord te wijten was aan zijn onderliggende
psychische ziekte. Hij vermeldde echter wel dat hij al in 20 tot 30
eerdere zaken voor GSK had getuigd waarbij sprake was van overlijden
en Paxil. Het precieze aantal wist hij niet meer.
Senior wetenschapper bij GSK dr. John Kraus en voormalig CEO dr.
Geoffrey Dunbar, gaven beide toe dat de gegevens over de veiligheid
van Paxil misleidend waren, door de verkeerde classificering van
“placebo zelfmoorden” door het bedrijf. Allebei hadden zij echter
deze gegevens, die nooit werden gecorrigeerd, gepubliceerd in
medische tijdschriften. Ook waren de gegevens overhandigd aan de
FDA. Uiteindelijk, toen hij werd geconfronteerd met de twintig
bewezen en twee mogelijke zelfmoorden door Paxilgebruikers tijdens
klinisch onderzoek, gaf dr. Kraus met tegenzin toe dat 80% van de
slachtoffers ouder dan dertig was. Wat GSK de FDA ook had verteld,
de risico’s van Paxil waren niet beperkt tot jongvolwassenen en GSK
wist dat.
Wat Stu Dolin is overkomen zou bij ieder ander ook kunnen
gebeuren, zo zei advocaat David Rapaport tegen de jury. Het
tragische is dat het voorkomen had kunnen worden, als Dolin en zijn
arts op de hoogte waren geweest van de potentiële risico’s. Na zes
weken getuigenissen was de jury overtuigd: Wetenschappelijk gezien
zou een waarschuwing op zijn plaats zijn geweest.
Waartoe zal de overwinning van Dolin leiden?
Vier jaar geleden richtte de familie Dolin MISS-D op: de
“Medication-Induced Suicide Foundation in Memory of Stewart Dolin”.
Hun plan is om het veelomvattende voorlichtingswerk waarmee ze al
begonnen zijn verder uit te breiden om ervoor te zorgen dat andere
families niet hetzelfde lot beschoren wordt. “Niemand van ons is
tegen medicijnen. Dat is niet het probleem, “vertelde zij de pers.
“Maar we komen op voor de patiënten en we hopen dat mensen zullen
leren betere vragen te stellen.”
Voor David Healy is de tijd aangebroken dat de FDA en andere
regelgevende instanties gaan nadenken over een aanpassing van het
etiket door de zelfmoordwaarschuwing uit te breiden naar
volwassenen: “Als het zo duidelijk is voor de gemiddelde burger, en
als de FDA er niets aan doet, ontstaat er een rare situatie.”
Aangezien één op de vijf Amerikanen deze medicijnen slikt is “raar”
wel erg zacht uitgedrukt.
Vertaling: Astrid Zwart
Met dank aan de auteur voor toestemming om dit artikel te
vertalen:
https://www.madinamerica.com/2017/05/change-in-chicago-the-dolin-verdict/
