Amazone regenwoud is beter bestand tegen ontbossing dan eerder
gedacht
UNIVERSITEIT VAN BRISTOL
Het Amazonewoud slaat ongeveer de helft van de wereldwijde
tropische koolstof op en zorgt aldus jaarlijks ongeveer voor een
kwart van de koolzuurabsorptie uit de atmosfeer. Als gevolg daarvan
kunnen grote verliezen van Amazonewoud de wereldwijde
klimaatverandering erger maken.
In het verleden hebben onderzoekers geconstateerd dat een groot
deel van het Amazonewoud gevoelig is voor omschakeling.
Satelietbeelden kunnen gebieden aantonen waar savanne en regenwoud
samen bestaan onder dezelfde omgevingsomstandigheden. Theorieën uit
niet-lineaire dynamiek suggereren dat beide toestanden alternatieve
stabiele resultaten zijn. Deze zogenaamde bistabiliteit betekent dat
schokken zoals boskap of droogte kunnen leiden tot een dramatische
toename van brandgevaar en een gebied van regenwoudomschakeling naar
savanne. Gebieden die deze overgang hebben meegemaakt blijven dan in
de staat van savanne tenzij toename van regenval en het vrijkomen
van menselijke druk toelaten dat bossen zich sneller herstellen dan
dat ze verloren gaan door intermitterende branden.
Bert Wuyts, promovendus in het vierde jaar aan het Bristol Centre
for Complexity Sciences en hoofdauteur van de studie, zei: "Ik heb
besloten om de data opnieuw te bekijken en een heel ander beeld
verscheen toen ik controleerde op seizoensgebondenheid en alle
datapunten eruit nam van satellietbeelden van locaties onder
menselijke invloed. Ineens verdween de stelling van de bistabiliteit
bijna geheel. "
Bert, die deze ontdekking maakte in het eerste jaar van zijn
promotie, vond het erg raadselachtig en raadpleegde professor Alan
Champneys, een theoreticus in de afdeling ingenieurswiskunde, en dr.
Jo House, een expert op grondbestemmingsverandering aan De School of
Geographical Sciences. De afgelopen twee jaar hebben ze deze
bevindingen grondig onderzocht.
Alan Champneys, hoogleraar Toegepaste Niet-lineaire Wiskunde,
voegde eraan toe: "Toen ik voor het eerst Bert's promotie
bestudeerde, was ik bezorgd dat ik geen expertise had in de wiskunde
die nodig was om de waargenomen effecten van de satellietgegevens te
bestuderen. Gelukkig is Bert Een super onafhankelijke student en Jo
had capaciteiten als veldkenner.
‘Ik realiseerde mij niet dat de sleutel tot het begrijpen van
Bert's opvattingen dezelfde patroonvormingstheorie was die ik
voorheen had gebruikt. Dit toont de kracht van interdisciplinaire
samenwerking en ook de alomtegenwoordigheid van wiskunde en
data-wetenschap om schijnbaar niet verwante verschijnselen te
verklaren.'
Uit het vorige onderzoek blijkt dat er geen sprake is van
ruimtelijke interactie en randeffecten tussen naburige zones,
meestal door natuurlijk voorkomende bosbranden. Rekening houdend met
dergelijke termen leidt dit tot een reactie-diffusie theorie, die
veel gebruikt wordt bij het voorspellen van de vorming van
ruimtelijke patronen binnen de fysica en de chemie. Volgens de
theorie zou er een duidelijke grens moeten zijn tussen bos en
savanne die voorspelbaar is uit klimaat en bodem.
De sleutel was om te erkennen dat de nabijheid van menselijke
invloed optreedt als een derde bepalende factor. Bossen dichter bij
menselijk invloed, zijn onderhevig aan erosie door branden uit de
open bebouwing. Dit zorgt voor een verschuiving van de grens tussen
bos en savanne naar vochtiger gebieden.
Het goede nieuws is dat zolang er nog wat bos overblijft, de
ontbossing geen blijvende savanne tot gevolg heeft. Dit betekent dat
herstel van het bos in ontbossen moet gebeuren zodra deze gebieden
vrijkomen van menselijke druk. Niettemin bestaat er een tweede
mechanisme dat kan leiden tot bistabiliteit van de Amazone boskap
die bij dit onderzoek niet in aanmerking werd genomen.
Vorig onderzoek heeft aangetoond via simulaties dat het
Amazonewoud een positief effect heeft op de regionale regenval. Door
dit mechanisme kan bosverlies leiden tot verminderde regenval
waardoor verder bosverlies wordt veroorzaakt. Of klimaatverandering
of ontbossing het Amazonewoud permanent kan veranderen in een
savanne hangt af van het belang van dit tweede mechanisme en is
onderworpen aan verder onderzoek.
Vertaling: Andre Teirlinck
