Levenscyclus-onderzoek toont de werkelijke kosten van ons
dagelijks eten
Om de duurzaamheid van de Europese landbouw beter
te kunnen beoordelen, zijn in recent Italiaans onderzoek*, zowel de
economische als de milieukosten berekend van een aantal dagelijkse
voedingsmiddelen.
Om het totale effect van verschillende landbouwmethoden te kunnen
vergelijken hebben de onderzoekers analyses van de levenscycli
(Lifecycle analysis, kortweg LCA) toegepast op biologisch gekweekte
tomaten en peren, en conventioneel gekweekte tarwe, appels en sla.
De landbouw gebruikt 45% van het totale landoppervlak in de EU en
meer dan 30% van alle drinkwater. Dat is zo’n groot aandeel dat elke
verandering in het landbouwbeleid onmiskenbaar invloed zal hebben op
het hele milieu. De duurzaamheid van de landbouw is dan ook een
voornaam punt van discussie geweest bij de recente herformulering
van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU voor de periode
2014 – 2020.
Dit onderzoek – medegefinancierd door het Europees Interreg IVC
programma – is uitgevoerd in de regio Emilia Romagna in het
noordoosten van Italie. Gebruikmakend van de gegevens van totaal
veertig boerderijen, hebben de onderzoekers levenscyclusanalyses
uitgevoerd op vijf producten: biologisch gekweekte tomaten en peren,
en conventioneel gekweekte tarwe, appels en sla.
Een levenscyclusanalyse probeert rekening te houden met alle
milieu-invloeden in de hele keten van productie en transport van een
gewas, binnen de marges die voor dat product relevant zijn. Zo zijn
in dit geval bijvoorbeeld meegerekend de gebruikte dieselolie om de
akkers te kunnen ploegen, het water om de gewassen te irrigeren en
de brandstof om het geoogste product af te voeren. Daarbij verstaan
we onder milieu-invloeden onder andere de schadelijkheid voor de
mens, overbemesting, watergebruik, en de bijdrage aan de opwarming
van de aarde. Daarnaast is in de kostprijsberekening gekeken naar de
financiële consequenties van alles wat er bij de landbouwproductie
binnenkomt en wat er uitgaat. Door deze beide benaderingen samen te
brengen hebben de onderzoekers in deze studie, zowel de
milieu-invloeden als de financiële effecten in rekening kunnen
brengen van elke kilo vers geoogste groente, fruit of graan.
Samenvattend blijkt de biologische manier van landbouw in
vergelijking met de conventionele, intensieve landbouwpraktijk, de
CO2 productie te verminderen, evenals de risico’s op aantasting van
de gezondheid van mens en milieu. Ook zien we opvallende verschillen
wanneer we de resultaten van de biologisch geteelde tomaten
vergelijken met die van conventioneel geteelde tomaten in een
afzonderlijk onderzoek in Zuid-Italië: de bijdrage aan de opwarming
van de aarde – een waarde gebaseerd op de uitstoot van broeikasgas –
blijkt dan twaalf keer zo hoog bij de conventioneel verbouwde
tomaten.
De onderzoekers hebben voor elk gewas een pakket “externe” kosten
opgevoerd. Hiermee proberen ze de schade in rekening te brengen aan
het milieu op de lange termijn: effecten op bijvoorbeeld
biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid. Kosten waarvoor in feite noch
de boer noch de consument betaalt, maar die zeker invloed zullen
hebben op bijvoorbeeld de bodemvruchtbaarheid en dus ook op het
inkomen van de boer in de toekomst. Als gevolg van de gebruikte hoge
doses pesticiden en kunstmest, zijn de externe kosten van
conventioneel verbouwde tarwe berekend op maar liefst € 1,37 per
kilo, terwijl de bedrijfsvoering bij biologisch geteelde tomaten
resulteert in externe kosten van € 0,03. Wanneer we deze externe
kosten koppelen aan de marktprijs van de betreffende producten,
werpt dit een nieuw licht op de werkelijke betaalbaarheid en
duurzaamheid van verschillende landbouwmethoden.
De onderzoekers benadrukken dat het berekenen van deze kosten
weliswaar een moeizame en omvangrijke taak is, door de vele hierin
betrokken variabelen, maar dat het kan helpen de duurzaamheid van de
landbouw te verbeteren. De onderzoeksresultaten geven concrete
aanwijzingen waar op plaatselijk niveau verbeteringen mogelijk zijn,
maar ze brengen ons er ook toe om grotere vragen te stellen: hoe
kunnen we de kosten waar de huidige markt geen rekening mee houdt,
toch zichtbaar maken?
Vertaling: Pieter Geluk
www.groentekst.com
* Elena Tamburini, Paola Pedrini, Maria Gabriella
Marchetti, Elisa Anna Fano and Giuseppe Castaldelli, 2015. Life
Cycle Based Evaluation of Environmental and Economic Impacts of
Agricultural Productions in the Mediterranean Area. Sustainability,
vol. 7, issue 3, pages 2915-2935
http://ec.europa.eu/environment/integration/research/newsalert/pdf/life_cycle_study_
demonstrates_long_term_costs_of_everyday_crops_418na2_en.pdf
