Onderzoek naar houding van omstanders bij pesten op het werk
Bij pesten op het werk zijn er drie partijen: het slachtoffer, de
pester en de omstanders. Promovendus Roelie Mulder deed onderzoek
naar de omstanders: hun emoties bij het waarnemen van pestgedrag en
het effect ervan op hun bereidheid te helpen. Als omstanders niet
helpen, blijkt dat vaak te komen door boosheid of door angst.
Boosheid omdat ze de schuld van het pesten bij het slachtoffer te
leggen. Angst omdat ze bang zijn vervolgens zelf gepest te worden.
Het maakt het ook niet veel uit of een slachtoffer assertief of
vermijdend reageert. Beide reacties leiden tot minder geneigdheid om
te helpen. Roelie Mulder verdedigt haar proefschrift 'Workplace
mobbing: Toward a better understanding of bystander behavior' op
vrijdag 20 november 2015 bij de Open Universiteit in Heerlen.
Assertief of vermijdend
Slachtoffers kunnen op verschillende manieren omgaan met pesten: ze
kunnen assertief reageren en het probleem aanpakken, en ze kunnen
vermijdend reageren. Mulder stelt vast dat omstanders het assertieve
slachtoffer beter beoordelen dan het vermijdende slachtoffer. Maar
dat leidt niet tot meer bereidheid om het slachtoffer te helpen. Ze
denken namelijk dat het assertieve slachtoffer de situatie zelf wel
aan kan en doen dus niets. Als een slachtoffer vermijdend reageert,
houden de omstanders het slachtoffer meer verantwoordelijk voor het
voortduren van het pesten en zijn daarom ook minder geneigd tot
helpen: het 'eigen schuld, dikke bult' mechanisme.
Eigen schuld, dikke bult
Dit 'eigen schuld, dikke bult' mechanisme wordt in meerdere
experimenten van Mulder zichtbaar. Naarmate het pesten meer wordt
gezien als 'eigen schuld', hebben vrouwelijke omstanders minder
medelijden en zijn ze bozer. Mannelijke omstanders zijn vooral
bozer. Het resultaat is dat zowel mannen als vrouwen minder geneigd
zijn te helpen.
Angst
Een ander aspect dat speelt bij pesten is het associatief stigma.
Omstanders zijn bang om de kant van het slachtoffer te kiezen omdat
zij dan op een lijn gesteld zouden kunnen worden met het
slachtoffer. Naarmate het associatief stigma meer speelt,
rapporteren zowel vrouwen als mannen meer angst, en de mannen ook
meer boosheid. Ook dat leidt tot minder neiging tot helpen. De
machtspositie van het slachtoffer had geen invloed op het helpgedrag
van de omstanders.
Implicaties
De kosten van pesten op het werk zijn substantieel en de gevolgen
voor de slachtoffers destructief. Mulder adviseert dan ook dat er
meer aandacht moet komen voor dit, meestal onbewuste, 'eigen schuld,
dikke bult' mechanisme. Als omstanders zich bewust zijn van hun
boosheid of hun angst, en de gevolgen ervan voor het slachtoffer,
zijn ze misschien in staat om eroverheen te stappen en toch in te
grijpen. Mulder: "Dat die boosheid en angst leiden tot niets doen,
is misschien begrijpelijk, maar niemand verdient het gepest te
worden." Ze pleit er ook voor dat organisaties er beter op toezien
dat omstanders zich veilig genoeg voelen om een slachtoffer helpen.
Bijvoorbeeld door de vertrouwenspersoon ook aan omstanders aan te
bieden.
Roelie Mulder verdedigt haar proefschrift 'Workplace mobbing:
Toward a better understanding of bystander behavior' op vrijdag 20
november 2015 om 13.30 uur bij de Open Universiteit in Heerlen.
Promotor is prof. dr. Karen van Dam (Open Universiteit).
Co-promotores zijn dr. Arjan Bos en dr Mieneke Pouwelse (beiden van
de Open Universiteit.
Over Roelie Mulder
Roelie Mulder (Bunnik 1957) startte in 1998 met de opleiding
Arbeids- en organisatiepsychologie aan de Open Universiteit, gevolgd
door een gedeeltelijke studie Public Management and Policy.
Onderzoek bleef trekken en daarom volgden een master Psychological
Research en een aansluitend traject als buitenpromovendus, ook aan
de Open Universiteit. Gerelateerd aan haar onderzoeksonderwerp was
ze een aantal jaren voorzitter van de Special Interest Group van de
International Association on Workplace Bullying and Harassment
(IAWBH). Naast haar studie en onderzoek heeft ze altijd gewerkt.
Sinds 1 januari 2014 is ze Hoofd van de afdeling Staf bij de
Regionale Uitvoeringsdienst Zeeland, een overheidsorganisatie die
zich bezig houdt met Vergunningverlening en Toezicht en Handhaving
op het gebied van milieuwetgeving.
