Wat is mediteren en wat houdt meditatie in?
Mediteren is een eeuwenoude methode die zich door
de eeuwen heen bewezen heeft en al sinds mensenheugenis in allerlei
vormen over de gehele wereld wordt toegepast. Het beoefenen van
meditatie kalmeert de geest en zorgt voor een helderder bewustzijn
met als ‘bijwerkingen’ een betere gezondheid en welzijn.
Mediteren past wellicht meer dan ooit in deze
westerse samenleving waar overprikkeling en burn-out helaas normale
verschijnselen zijn geworden. Nooit in de geschiedenis van de mens
is er meer blootstelling aan externe prikkels geweest, prikkels die
binnenkomen en verwerkt dienen te worden. Meditatie wordt dan ook
steeds populairder in de westerse wereld en wordt bijvoorbeeld
gebruikt voor persoonlijke ontwikkeling of het vinden van meer
balans in onze veeleisende prestatiemaatschappij.
De positieve effecten van meditatie worden
bevestigd door hedendaags wetenschappelijk onderzoek (zie deel 2) en
meditatie brengt afstand, overzicht en ruimte voor inzicht waarmee
het voor helderheid van geest zorgt (zie deel 3). Naast dat deze
effectieve methode goed past bij het vaak veeleisende westerse
leven, is het ook redelijk gemakkelijk inpasbaar in een druk bestaan
(zie deel 4).
Meditatie is er in vele vormen en op veel manieren
mogelijk. Dit artikel heeft niet als doel een overzicht te geven van
de verschillende vormen van meditatie, maar een beeld te scheppen
van wat meditatie inhoudt en wat de effecten van meditatie kunnen
zijn.
Het is opgedeeld in drie delen, dit deel om een
introductie te geven wat meditatie inhoudt, deel twee dat dieper
ingaat op de effecten van meditatie en het laatste deel over hoe
meditatie een plek te geven in het dagelijks leven.
Prikkels in ons westerse leven
Er wordt veel gevraagd van de hedendaagse mens en
vrijwel iedereen kan zich wel één of meerdere privé- of
werkgerelateerde stressperiodes voor de geest halen. Voor sommige
mensen zijn ze zelfs meer aanwezig dan afwezig. Zowel in werktijd
als in onze vrije tijd is er een voortdurende blootstelling aan
prikkels. We wonen in het meest dichtbevolkte land van Europa waar
met name in de steden de vele mensen zich een weg proberen te banen
door de drukke straten en het drukke verkeer. Mensen op het werk, in
het sociale leven en binnen het gezin vragen de aandacht, evenals de
talloze reclames en de vele beeldschermen, groot of klein, waardoor
we continue aangetrokken worden. E-mailboxen worden dagelijks
voorzien van prikkels die om een (re)actie vragen en smartphones
zorgen ervoor dat we elk moment van de dag bereikbaar zijn voor
telefoontjes of berichten.
Zelfs als we op zoek gaan naar ontspanning blijven
de prikkels op ons afgevuurd worden. Denk aan muziek luisteren, de
continue van positie veranderende tegenstander en bal of situatie
bij sporten, maar vooral aan de tijd die we doorbrengen achter de
schermen van de TV en computer, hetgeen een steeds groter aandeel
van onze vrije tijdsbesteding wordt. Dit draagt niet bij aan
ontspanning en is hoogstens een vorm van afleiding. Ontspannen en
opladen gebeurt door minder prikkels en niet door meer.
Naast al de externe prikkels zijn de interne
prikkels waarschijnlijk nog belangrijker. Interne prikkels worden
gevormd door de niet aflatende stroom aan gedachten en gevoelens die
door ons heen gaan. Volgens onderzoek hebben we zo’n 100.000
gedachten per dag en brengt de gemiddelde mens ongeveer de helft van
zijn tijd afgedwaald in zijn gedachten door. Onderzoek toont echter
ook aan dat het merendeel van onze gedachten ons niet gelukkiger
maakt maar juist gericht zijn op dingen waar we ons zorgen over
maken, zaken die nooit gaan gebeuren of het herbeleven van
onaangename momenten. En daarnaast is er de grote diversiteit aan
emoties die ons meenemen.
Interne prikkels zijn tijdelijk van aard en
telkens weer onderhevig aan verandering. Zonder dat we het door
hebben of we er ons los van kunnen maken, houden ze ons weg van het
even echt tot rust komen.
Bewustzijn in plaats van bewust zijn van
Ons bewustzijn wordt sterk naar alle interne en
externe prikkels toe getrokken en is daardoor steeds overal en
nergens. Het hecht zich telkens weer aan dingen die om ons heen
gebeuren. Als je iets hoort gaat je aandacht onmiddellijk daar
naartoe en hetzelfde gebeurt als je iets ziet of als je iets voelt.
Onze focus ligt daarmee op de uiterlijke wereld terwijl rust en
stabiliteit juist in ons innerlijke liggen, in hetgeen dat bewust
wordt in plaats van waarvan we ons bewust worden. En juist vanuit
die innerlijke rust en stabiliteit kunnen we het beste handelen,
niet vanuit de onrust door extern. Uiterlijke zaken, die doorlopend
veranderen, houden ons echter in hun greep. En we verbinden ons er
niet alleen mee, maar identificeren ons er zelfs mee.
Meditatietechnieken worden al eeuwenlang toegepast
om de geest te kalmeren en te trainen. Ze doen echter meer dan
alleen het brengen van ontspanning, meditatie zorgt ook voor een
helderder bewustzijn. Mediteren is bewustzijn zonder van iets bewust
te zijn en traint alertheid en afstand ten aanzien van de constante
afleidingsmomenten in de geest. Het is een methode die leert externe
en interne prikkels los te laten en de aandacht te focussen op één
plek in plaats van dat deze overal tegelijk probeert te zijn. Het
brengt het bewustzijn naar de rust en kalmte van het moment, het nu
waarin even niets hoeft, en voor even wordt het bewust zijn
belangrijker dan hetgeen waargenomen wordt. Dit is voor een
ongetrainde geest bijzonder moeilijk voor elkaar te krijgen omdat de
gedachtestroom zeer sterk is en ons doorgaans overmant met de kracht
van een waterval. Dit blokkeert het hebben van overzicht en helder
kunnen kijken naar een situatie.
Mediteren is niet een vorm van diepe ontspanning
die lijkt op slaap zoals vaak gedacht wordt. Het is juist een
toestand van alertheid en focus die ons naar het huidige moment
brengt. Mediteren wordt ook vaak geïnterpreteerd als ‘niet-denken’,
maar gedachten en gevoelens verdwijnen niet tijdens het mediteren.
Ze staan alleen niet meer op de voorgrond, hebben niet meer de
overhand, waardoor we niet meer telkens meegetrokken worden naar
weer een andere afleiding. Gedachten en gevoelens worden daarbij
niet vastgegrepen of weggeduwd maar worden bijzaak, als wolken die
voorbij trekken aan de heldere hemel. Ze worden vergelijkbaar met de
balk onderin het scherm bij de nieuwszenders op TV waar constante
informatie voorbij komt, terwijl de aandacht op het grote scherm
blijft. De focus ligt op het louter aanwezig zijn, helder
bewustzijn.
Meditatie brengt controle over de geest die
gaandeweg ook steeds meer optreedt buiten de meditatiemomenten om.
Het verandert niet de wereld om je heen, maar wel hoe de wereld
waargenomen wordt. Meditatie is dan ook meer een bewustzijnstoestand
dan een trucje. Je leert, in plaats van afgedwaald te zijn in het
verleden of de toekomst, steeds meer in het moment te zijn, met een
gerichte aandacht en een heldere geest.
Roel Wilbers
Info@arboadviesopmaat.nl
Klik hier voor deel 2 van het artikel dat dieper
ingaat op de wetenschappelijk aangetoonde effecten van meditatie.
http://dirkbuursma.com/theorie-stromingen/meditatie/de-aangetoonde-effecten-van-meditatie/
