Positief hokjesdenken beste middel tegen negatief hokjesdenken
Hoe we onszelf en anderen zien wordt grotendeels
bepaald door onderonsjes en alledaagse gesprekken, ook als we over
bepaalde groepen praten zoals hetero’s, homo’s, ouderen, jongeren,
studenten of allochtonen. Deze natuurlijke communicatie houdt echter
negatief hokjesdenken gemakkelijk in stand. Het benoemen van
positieve eigenschappen van groepen, ofwel positief hokjesdenken, is
het beste middel tegen negatief hokjesdenken. Dit blijkt uit
onderzoek van psychologe Hedy Greijdanus naar stereotypering, waarop
zij 25 juni promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Informatie die afwijkt van stereotypen gebruiken
we anders dan informatie die consistent is met stereotypen.
Positieve voorbeelden van mensen die niet aan het stereotype voldoen
worden onmiddellijk gezien als een uitzondering op de regel, terwijl
negatieve voorbeelden wel het stereotype bevestigen. Het negatieve
hokje zelf verandert niet of amper. Greijdanus: “Uit mijn onderzoek
blijkt dat het weinig zin heeft om een lijst van positieve
voorbeelden van mensen te noemen om negatief hokjesdenken tegen te
gaan.” Wat wel helpt is om mensen met elkaar te laten praten over
positieve kenmerken van gestereotypeerde groepen als geheel.
Marokkaanse Nederlanders
Greijdanus deed voor haar onderzoek verschillende
experimenten. Zo legde ze fictieve krantenartikelen voor aan
onderzoeksdeelnemers over ‘werknemers’ en ‘Marokkaanse
Nederlanders’. Die artikelen gingen bijvoorbeeld over
Marokkaans-Nederlandse jongeren die een kickboksersvereniging
begonnen en Marokkaans-Nederlandse jongeren die een
kunstenaarscollectief oprichtten. Uit dit experiment bleek dat
mensen makkelijker positief gedrag van een paar individuen naar de
hele groep kunnen generaliseren wanneer ze verwachten over het
experiment (de krantenartikelen) te moeten praten.
Acteur
Greijdanus experimenteerde ook met
groepsgesprekken die tot doel hadden om hokjesdenken te beïnvloeden.
In deze gesprekken over Marokkaans-Nederlandse jongeren nam stiekem
een acteur deel die de opdracht had om juist negatieve stereotypen
te ontkrachten door positief hokjesdenken te stimuleren. Overigens
bleek deze ontkrachting van negatieve stereotyperingen ook in een
experiment zonder een acteur, in een natuurlijke gesprekssituatie,
te werken.
Studenten versus stadjers
Greijdanus deed ook experimenten waarbij een groep
Groningse studenten met elkaar sprak over een aanstaande ontmoeting
met een groep Groningse burgers (in Groningen ‘Stadjers’ genoemd).
Studenten verwachtten dat Stadjers hen stereotypeerden als slordige,
luie herrieschoppers. Ze verwachtten meer vijandigheid wanneer
contact met de andere groep aanstaande leek te zijn.
Positief hokjesdenken
Een beter contact tussen groepen is in de eerste
plaats gebaat bij verandering van denkbeelden binnen groepen. Het
benoemen van positieve eigenschappen van groepen, ofwel positief
hokjesdenken, is het beste middel tegen negatief hokjesdenken.
Greijdanus: “Je kunt de mensen niet even uit negatieve hokjes halen
en verwachten dat die hokjes dan verdwijnen. Je ontkomt er gewoon
niet aan om die hokjes zelf positiever te maken.”
Conflictbeheersing
De resultaten van het onderzoek kunnen nuttig zijn
voor instanties en organisaties die te maken hebben met gespannen
verstandhoudingen tussen diverse groepen. Greijdanus adviseert om
interventies te richten op discussies binnen deze groepen door
positieve kenmerken van abstracte groepsbeelden nadrukkelijker te
belichten. Politici kunnen baat hebben bij deze inzichten om hun
argumentatiestrategie aan te passen, maar ook scholen of fuserende
bedrijven kunnen hun voordeel doen door de relatie tussen
rivaliserende groepen anders te benaderen.
Ontvang iedere vrijdag de laatste nieuwtjes en videos
