Cushing's syndroom: een genetische basis voor een
overmaat aan cortisol
Onderzoekers van een internationaal team
onder leiding van een endocrinoloog aan de
Ludwig-Maximilians-Universität (LMU) in München heeft
genetische mutaties geïdentificeerd die leiden tot
ongecontroleerde synthese en aanmaak van het stresshormoon
cortisol.
Cortisol is een hormoon dat wordt
geproduceerd door de bijnier in reactie op stressvolle
gebeurtenissen, en moduleert een heel spectrum aan
fysiologische processen. Een internationale
onderzoekssamenwerking heeft nu vastgesteld dat genetische
mutaties leiden tot de productie en uitscheiding van
cortisol terwijl de aanwezigheid van een onderliggende
stressor ontbreekt.
De ontdekking kwam voort uit de genetische
karakterisering van goedaardige tumoren van de bijnier welke
in overmatige hoeveelheden cortisol produceren. Patiënten
die deze tumoren ontwikkelen hebben last van
gewichtstoename, spieratrofie, osteoporose, diabetes en
hypertensie. Deze aandoening, bekend als het syndroom van
Cushing, kan succesvol worden behandeld door chirurgische
verwijdering van de aangetaste bijnier.
Overproductie van cortisol
Het team, waar onderzoekers uit Duitsland,
Frankrijk en de VS deel van uitmaken, werd geleid door de
professoren Felix Beuschlein en Martin Fassnacht van het LMU
Medical Center. Zij waren in staat om te laten zien dat in
een derde van een patiëntenpopulatie met zulke
bijniertumoren, een mutatie in het gen voor het enzym
fosfokinase A voorkwam die in het bijzonder wordt
geassocieerd met de continue productie van cortisol. Deze
mutatie had plaatsgevonden in de bijnier en blijft daarom
beperkt tot de tumorcellen. De resultaten zijn net
verschenen in het prestigieuze New England Journal of
Medicine.
"Het gen voor fosfokinase A speelt een
sleutelrol in de regulatie van de bijnierfunctie en de nieuw
geïdentificeerde mutatie zorgt ervoor dat het onomkeerbaar
geactiveerd wordt, wat resulteert in de ongebreidelde
productie van cortisol , " aldus Felix Beuschlein. In
samenwerking met een groep van de US National Institutes of
Health was het team ook in staat om patiënten met
soortgelijke genetische veranderingen in het DNA van hun
geslachtscellen te identificeren. In deze families treedt
Cushing’s syndroom op als een erfelijke genetische ziekte.
De opheldering van het genetisch
mechanisme dat verantwoordelijk is voor een aanzienlijk deel
van de gevallen van Cushing’s syndroom biedt een nieuw
diagnostisch instrument en kan ook leiden tot een nieuwe
benadering van de behandeling. Om verder onderzoek in deze
richting mogelijk te maken heeft het Duitse Cushing
register, dat wordt onderhouden door professor Martin
Reincke op de LMU Medical Center, een subsidie ontvangen van
€ 400.000,00 van het Else Kröner - Fresenius Foundation. Een
onlangs gestart Europees onderzoeksconsortium gewijd aan de
studie van het syndroom van Cushing , waarvan Hoogleraren
Beuschlein en Fassnacht lid zijn wordt ondersteund door een
subsidie van € 700.000,00 van het ERA - NET-programma dat
beheerd wordt door het Duitse ministerie van Onderwijs en
Onderzoek.
Vertaling: H.B.E. van der Woud
