Tekort aan slaap gedurende één nacht verandert het DNA in de weefsels


Zweedse onderzoekers van Uppsala universiteit en het Karolinski instituut in Stockholm laten zien dat de genen, die de biologische klokken in verschillende cellen en weefsels in het lichaam sturen, veranderd zijn na één nacht slecht slapen. De studie is gepubliceerd in de Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism.

- Eerder onderzoek heeft laten zien dat onze stofwisseling negatief beïnvloed kan worden als we te weinig of op verkeerde tijden slapen, of in ploegendienst werken. Slechte slaapgewoonten zijn gerelateerd aan een verhoogd risico op overgewicht en type-2 diabetes. Dit gebeurt ook bij dieren als men de zogenoemde klokgenen, die de biologische klokken sturen, uitschakelt. "Daarom zouden onze resultaten kunnen duiden op een verband tussen de veranderingen in onze klokgenen en de hierboven genoemde negatieve effecten van tekort aan slaap", zegt Jonathan Cedernaes, hoofdauteur. Cedernaes is samen met docent Christiaan Benedict, ook van de Uppsala Universiteit, hoofdverantwoordelijk voor het onderzoek.

Aan het onderzoek deden vijftien gezonde personen mee. Het onderzoek bestond uit twee sessies met gestandaardiseerde activiteiten- en maaltijdschema's in een slaaplaboratorium. In willekeurige volgorde mochten de deelnemers de ene keer slapen zo als gewoonlijk (meer dan acht uur), de andere keer werden ze wakker gehouden gedurende de nacht. De deelnemers moesten in bed blijven liggen zodat de mate van activiteit gedurende de twee sessies hetzelfde zou zijn. De morgen na een nacht slapen of een nacht wakker zijn werd bloed afgenomen om de bloedsuikerwaarde en insuline te bepalen. Diezelfde morgen werd ook een beetje weefsel weggenomen van het onderhuidse vet op de buik en van de voorkant van de dij – twee weefsels die belangrijk zijn om het bloedsuikerniveau op een gelijk niveau te houden en wiens functie verstoord is bij diabetes.

Door moleculaire analyse van de weefselmonsters zagen de onderzoekers dat de regulatie en activiteit van de klokgenen, na de nacht zonder slaap, beïnvloed waren. De activiteiten van de genen worden gereguleerd door een mechanisme dat epigenetica heet. Deze activiteiten omvatten o.a. de chemische processen die niet de onderliggende DNA-sequentie wijzigen. Epigenetische veranderingen ontstaan o.a. door een proces dat methylering heet, waarbij methylgroepen worden toegevoegd of weggehaald van de DNA-streng. Dat regelt op zijn beurt of genen uit- of aangezet worden.

De onderzoekers oordeelde dat één nacht met te weinig slaap ertoe leidde dat de klokgenen de methylering hadden opgehoogd, iets dat vaak geassocieerd wordt met verminderde activiteit van de genen. De onderzoekers zagen ook dat de uitdrukking van de klokgenen minder werd, wat een indicatie is voor hun activiteit.

- Voor zover we weten zijn we hiermee de eersten die laten zien dat epigenetische veranderingen bij mensen kunnen ontstaan door slaaptekort. We zijn zelfs de eersten die laten zien dat dat gebeurt in belangrijke weefsels bij mensen, zegt Jonathan Cedernaes. Het wekte wat verbazing om te zien dat epigenetische veranderingen in de genen zo snel konden ontstaan, en ook interessant dat dat kan gebeuren bij de klokgenen, die erg belangrijk zijn om een normale stofwisseling in stand te houden, vervolgt hij.

De genetische veranderingen die de onderzoekers waargenomen hebben waren in de spierweefsels anders dan in de vetweefsels. Dat kan er op duiden dat deze belangrijke moleculaire klokken niet op dezelfde manier beïnvloed worden door slaaptekort en misschien dat de klokken niet langer gesynchroniseerd zijn tussen, ten minste, het spier- en vetweefsel. Zo'n gebrek aan synchronisatie tussen biologische klokken in verschillende weefsels zijn gerelateerd aan stofwisselingsstoornissen. Het kan daarom betekenen dat deze weefselspecifieke veranderingen in de klokgenen bijdragen tot steeds slechter wordende insulinegevoeligheid die we ook zagen bij de deelnemers de nacht dat we ze wakker hielden, zegt Jonathan Cedernaes

- In de situatie zoals die nu is weten de onderzoekers niet of de bestaande veranderingen die ze waargenomen hebben blijvend zijn. Het is goed mogelijk dat de veranderingen in de methylering en de klokgenen teruggedraaid worden na één of meerdere nachten met normale slaap. Aan de andere kant stellen juist epigenetische veranderingen een genetische herinnering voor die van generatie op generatie kan gaan, maar ook een herinnering voor b.v. de stofwisseling. Onderzoek heeft laten zien dat type-2-diabetes en ploegendienst methylering in bloed en andere weefsels verandert, zegt Jonathan Cedernaes.

- Het is mogelijk dat op zijn minst bepaalde typen van slaaptekort of te lang wakker zijn, zoals ploegendienst dat vergt, kan leiden tot veranderingen in de epigenetische code in onze weefsels, zegt hij afsluitend.

Jesper Lodin

bron: http://www.uu.se/forskning (website Uppsala universiteit)

vertaling: Inge van Delft



- Steun ons werk, bezoek eens de Leefbewust webwinkel -


 

[ Terug naar het hoofdmenu ]

 

 


View My Stats